نور الزهرا (سلام الله علیها)

«معني اول «تزکيه» تصفيه کردن و پاک و پاک و پاکيزه کردن است، مثل تطهير، و وقتي مي‌گويند «تزکيه‌ي نفس» مقصودشان صيقل دادن نفس و پاکيزه‌ کردن نفس از آلودگي‌هاست. معني ديگر «تزکيه» تَنميه يعني نموّ دادن و رشد دادن است؛ مثل گياهي که در اول به صورت برگ ضعيفي است و بعد اگر شرايط و عوامل مساعد باشند تدريجاً رشد مي‌کند. پس معني دوم «تزکيه‌ي نفس» رشد دادن، تکامل بخشيدن و از نقص به کمال بودن است.

اين دو معني، مختلف است ولي در بعضي موارد تقريباً لازم و ملزوم يکديگرند، اگر شما پاکيزه کردن را به يک جماد نسبت بدهيد، اين معني مغاير با رشد و نموّ است، مثل اينکه مي‌گوييم «تطهير لباس». در مورد لباس يا بدن، تزکيه گفتن غلط است. اما در موجودات زنده و روينده که در مسير رشد و تکامل‌اند، آنچه که براي آنها آلودگي و بر ضد و منافي طبيعتشان شمرده مي‌شود، همان چيزهايي است که مانع رشد آنها هم هست. مثلاً گاهي زراعت دچار آفت مي‌شود و در آن علف‌هاي هرزي پيدا مي‌شود که قوه‌ي زمين و رطوبت را جذب مي‌کند و مانع رشد زراعت مي‌شود. يا مثلاً گاهي در بدن انسان انگل پيدا مي‌شود. از نظر پزشکي اين براي بدن انسان يک آلودگي است و بر ضد بدن است. انگل نمي‌گذارد بدن آن سلامت و کمال و رشد خودش را داشته باشد، خون يا مقداري از مواد غذايي را که بايد به بدن برسد به خودش اختصاص مي‌دهد و روزبه‌روز بزرگ‌تر و بدن ضعيف‌تر مي‌شود.

پس در موجود زنده پاکيزه کردن مساوي است با رشد دادن؛ چون پاکيزه کردن يعني مانع رشد را برطرف کردن، و برطرف کردن مانع رشد، امري است که در ذات خودش روياننده و رشد و نموّ دهنده است.

پس معني «تزکيه‌ي نفس» صرفاً پاکيزه کردن نيست، بلکه پاکيزه کردني است که مستلزم رشد و نموّ هم هست. علت اين است که نفس و روح انسان يک موجود زنده است و در ابتدا موجود ضعيفي است و تدريجاً رو به کمال مي‌رود. هر چه نفس در علم و عمل پيشروي کند کامل‌تر مي‌شود.

بنابراين معلوم شد که تزکيه، هم مشتمل بر معني پاکيزه کردن است و هم مشتمل بر معني نموّ دادن» (آشنايي با قرآن ج 13شهیدمطهری، صص 135-134).

اسدی