توصیه اخلاقی امیرالمومنین (ع) درباره شوخی
اسلام با در نظر گرفتن استعدادهای بالقوه آدمیان سعی در ارتقای جایگاه معنوی
انسان‌هادر نزد خداوند دارد. این نوع نگرش در تمام دستورات ائمه و سفارش‌های
دین اسلام نهفته است،بطوریکه با ارائه دستوراتی عینی و ملموس در رابطه با زندگی
روزمره و امورات دنیوی انسان‌ها،جانب تعادل را پیش گرفته است و نه مانندبرخی ادیان
با جانب داری از امورات دنیایی، آخرت رارها کرده و نه با اساس قرار دادن آخرت، ریاضت
گرایی دنیایی را پیش گرفته است.
شوخی و طنز یکی از ویژگی های رفتار آدمی است که هم می تواند به عنوان یک
قابلیت مورداستفاده قرار گیرد و هم می تواند به عنوان یکی از اخلاقیات ناپسندجلوه کند.
بپرهیز از شوخی!
امیرالمومنین علی(ع) می فرمایند: «بپرهیز از شوخی و بازی و مزاح و خنده و سخنان
بی فایده و باطل.» (1)
چاشنی کارهای جدی کمی شوخی!
و در جایی دیگر می فرمایند: «أعقل الناس من غلب جده هزله و استظهر على هواه
بعقله»؛عاقل‌ترین مردم کسی است که کارهای جدی او برشوخی‌اش غالب باشد و
کمک گیرد از عقل خود برای غلبه بر هوا و خواهش خود. (2)
در واقع حضرت می فرمایند اگر می خواهید در زمره انسان‌های عاقل به‌شمار آیید،
باید کارهاو امورات جدی شما بر شوخی و خنده شما پیشی گیرد. حضرت در این گفتار
ما را از شوخی منع نمی‌کنند بلکه می‌گویند سعی کنید در کنار کارهای جدی زندگی‌تان
کمی شوخی چاشنی کنیدنه این که درکنار شوخی و خنده کمی کار جدی چاشنی کنید!
همان طور که در قسمت های پیشن بیان شد اسلام در زمینه شوخی و خنده نیز، جانب
اعتدال را رعایت می‌کند و متذکر می‌شود شوخی در حد اعتدال و کم آن مطلوب است،
اما اگر از حدگذشت؛ نتایجی در پی دارد که قابل جبران نیستند و تا مدت ها باید به دنبال
خلاصی از مشکلات ایجاد شده ناشی از آن باشید.
مضرات شوخی بی جا و بسیار
1. یاد مرگ مرا از شوخى و کارهاى بیهوده باز مىدارد!
علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرمایند: «آگاه باشید! به خدا سوگند که یاد مرگ
مرا از شوخى و کارهاى بیهوده باز مىدارد.» (3)
حضرت در این سخن شوخی کردن را در زمره بسیاری از کارهای بیهوده و بی ثمر قرار
می دهندکه انسان را از یاد آخرت غافل می‌کند. گاهی اوقات انسان آن قدر در شوخی
وخنده‌های بی موردزیاده‌روی می‌کند که دیگر جایی برای توجه به خداوند در دل آنها باقی
نمی‌ماند. در واقع شوخی بسیار مانند خنده زیاد دل را می‌میراند.
2. «مردى شوخى نکرد، جز آنکه پارهاى از عقل خود را بیرون انداخت.» (4)
3. «غلبه کردن شوخی در انسان تصمیم جدی او را در کارها باطل کند.» (5)
4 . «شوخی بسیار نشانه نادانی است.» (6)
5 . «مزاح و شوخی سبب جدایی است و کینه در پی دارد.» (7)
6 . «آفت هیبت و شکوه انسان مزاح و شوخی است.» (8)
7. «کسی که شوخی بسیار کند، وقار و سنگینی او کم شود.»
8. «کسی که شوخی کند او را سبک شمارند.»(10)
اما جدای از مضرات شوخی زیاد برای شخصیت و تعالی روحی انسان، شوخی می‌تواند
در بسیاری از موارد مفید باشد. هرچند که شاید تشخیص جایگاه شوخی به‌جا کار سختی
باشد، اما شوخی درست و به موقع خالی از فایده نیست.
موقعیت و جایگاه شوخی
نکته ای که همیشه باید در شوخی کردن مد نظر داشت موقعیت و جایگاه آن است. آیا
واقعا فضا وموقعیت ظرفیت شوخی ما را دارد؟ یا شوخی کردن در این فضا باعث سبک مغز
جلوه کردن ما می‌شود؟
اما اگر شوخی همراه با نکاتی ظریف باشد قطعا تبعات فوق را در پی نخواهد داشت. در
بسیاری اوقات انسان‌ها در شوخی برارزش‌های اخلاقی پای نهاده و با شوخی یکدیگر را
به تمسخرمی‌گیرندو با بیان خلقیات منفی افراد حاضر،بذر کینه می‌کارند.
گاهی اوقات نیز افراد در شوخی های خود ادب را لحاظ نمی‌کنند و این شوخی وقار و
متانت آنها راخدشه‌دارمی‌کند.
حربه‌ای مفید برای ایجاد روابط دوستانه و محبت آمیز
اما اگر این شوخی برای تلطیف فضا و ملازم با اخلاقیات و رعایت ادب و بدون تمسخر
گرفتن افرادباشد؛فواید بسیاری هم به دنبال خواهد داشت. شوخی می‌تواند یکی از
حربه‌های مفیدبرای ایجادروابط دوستانه و محبت آمیز باشد. انسان‌ها می‌توانندباشوخی
های خود سنگینی فضا را بشکنندو روابط را نزدیک‌تر سازند.
از عوامل مهم موفقیت سخنرانان
شوخی می تواند یکی از عوامل مهم موفقیت سخنرانان باشد. وقتی خستگی و
بی حوصلگیدر مخاطب سرایت کرده و روحیه خواب آلودگی در همه محیط نشت یافته
است؛ یک شوخی کوچک می‌تواند محیط را برای ادامه سخنرانی فراهم‌تر کند. نکته‌ای
که بسیاری از سخنرانان از آن غفلت می‌کنند و بازدهی سخنان خود راپایین می‌آورند.
در نتیجه می توان گفت در شوخی کردن باید حد اعتدال را رعایت نمود تا از مضرات
بی شمار آن در امان بود واز فواید آن بهره‌مند گردید. به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران