رنگ خدایی به زندگی
در آیة 138 «سورة بقره»، بحثی با عنوان صبغه الله مطرح شده است که بیانگر یک اصل مهم و ضروری دین است. بنابر آنچه در روایات متعدد از ائمة معصومان(ع) به ما رسیده است، همچنان که در تفاسیر مختلف شیعه، مثل تفاسیر «المیزان» و «نمونه» آمده است، صبغه همان ایمانی است که رنگ خدایی داشته باشد.1
در آیات قبل از آیة 138، از عموم پیروان ادیان دعوت شده است که از برنامه‌های همة انبیا تبعیّت کنند و اوّلین فرمانی که به همة آنها داده مي‌شود، این است که تنها رنگ خدایی را بپذیرند که همان ایمان و توحید خالص است. قرآن با این بیان، فرمان مي‌دهد که همة رنگ‌های نژادی و قبیلگی و سایر رنگ‌های تفرقه انداز را بردارند و همگی به رنگ الهی در آیند.
در تفاسیر آمده است كه در ميان مسيحيان معمول بود كه فرزندان خود را غسل تعميد ميدادند، گاه ادوية مخصوص زرد رنگي به آب اضافه مي‌كردند و مي‌گفتند:
اين غسل مخصوصاً با اين رنگ خاص، باعث تطهير نوزاد از گناه ذاتي‌ای كه از آدم به ارث برده است مي‌شود.
قرآن بر اين منطق بي اساس، خطّ بطلان ميكشد و ميگويد:
«بهتر اين است كه به جاي رنگ ظاهر و رنگ‌هاي خرافاتي و تفرقهاند از، رنگ حقيقت و خدايي را بپذيريد تا روح و جانتان از هر آلودگي پاك گردد.»2
در روایاتی که در تفسیر این آیه و به طور ویژه در مورد کلمه صبغه الله آمده‌اند، معانی متعدّدی گفته شده است. در روایتی که از امام صادق (ع) به ما رسیده است، در تفسیر این آیه، صبغه الله را به اسلام تعبیر کرده‌اند.3
در این روایت، تفسیر آیه به طور کلّی، اسلام و به طور اخص، پذیرش ولایت اهل بیت(ع) است4 که باعث مي‌شود زندگی مردم در مسیر درست قرار بگیرد و در پرتو آن، نزاع‌ها و کشمکش‌ها و ریشه‌های نفاق و تفرقه برکنده شود.
بنابراین طبق آیات قرآن، منظور از صبغة الهی، همان اسلام است و بر اساس روایاتی که در تفسیر این عنوان از ائمة معصومان(ع) به ما رسیده است، منظور از اسلام نیز ولایت علیّ بن ابی طالب(ع) و فرزندان ایشان است. همچنین در روایاتی از ائمة معصومان(ع) گفته شده است، منظور از عروة الوثقی که دستگیرة محکم الهی است، همان پذیرش ولایت ائمة هدی (ع) در مقابل ولایت طاغوت است.5 کسی که به ولایت طاغوت متمسّک شود، هلاک مي‌گردد؛ ولی در سایة ولایت و محبت اهل بیت(ع) همة تفرقه‌ها، تبدیل به وحدت مي‌شود؛ زیرا این صبغة الهی بر اساس فطرتی است که طبق آیات قرآن، همة انسان‌ها بر اساس همین فطرت آفریده شده‌اند.6 امام علی(ع) می‌فرمایند: «ای کمیل، ايمان يا حالت استقرار دارد و در جاي خود محكم است، يا همچون چيزي است كه به امانت و عاريه گذاشته شده باشد. از آن بپرهيز كه ايمان عاريتي داشته باشي! و تو آنگاه شايستة ايمان ثابت و استقرار، يافته ميشوي كه از متن راه روشن بروي، راهي كه تو را به انحراف نميكشاند، و از روش حقپرستان دور نميكند».7 به تصریح روایات، این راه روشن، راه اهل بیت(ع) است.
با این تفسیر ایمان که در اصل اسلام است همان تمسّک به محبّت و ولایت امیرالمؤمنین(ع) و ائمة بعد از ایشان است که همچون ریسمانی محکم، انسان‌ها را از تفرقه نجات مي‌دهند. دلیل این امر آن است که همة انسان‌ها بر فطرت الهی و قدم برداشتن در راه ائمه(ع) که بر اساس فطرت است، آفریده شده‌اند. از این رو راه محکم و استوار است؛ همان راهی که رنگ خدایی به زندگی ما مي‌بخشد.
پی نوشت‌ها:
1. تفسیر المیزان،ذیل آیه.
2. تفسیر نمونه ذیل آیه.
3. عبد اللَّه بن سنان گويد: حضرت صادق عليه السّلام در تفسير آيه شريفه صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً فرمود: يعني اسلام. بحار الانوار، ج 1، ص 91.
4. مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَي عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَي صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً قَالَ صَبَغَ الْمُؤْمِنِينَ بِالْوَلَايَةِ فِي الْمِيثَاقِ. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 23، ص 379.
5. تفسير فرات بن إبراهيم مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ أَبِي مُوسَي عِمْرَانَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَيْدٍ الْفَارِسِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَي صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً قَالَ صِبْغَةَ الْمُؤْمِنِينَ بِالْوَلَايَةِ. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج23، ص 367.
6. الامام الباقر(ع) (او الصّادق «ع») ـ في قول اللَّه عزّ و جلّ: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً» قال: الصّبغة هي الاسلام. و قال في قوله عزّ و جلّ: «مَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقي»، هي الايمان … الحياة با ترجمه احمد آرام، ج1، ص 389.
7. بصائر الدرجات عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَي عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَي الْخَشَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها قَالَ فَقَالَ عَلَي التَّوْحِيدِ وَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع)
الامام علي(ع): يا كميل! إنّه (الايمان) مستقرّ و مستودع. فأحذر أن تكون من المستودعين؛ و إنّما يستحقّ أن تكون مستقرّا، إذا لزمت الجادّة الواضحة، التي لا تخرجك الي عوج، و لا تزيلك عن منهج.
