نور الزهرا (سلام الله علیها)

پایان نامه سطح دو مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
عنوان: نقش فرهنگی وقف در جامعه
استاد راهنما: معصومه زینعلی
پژوهشگر: فاطمه مسچی
چكيده
اين پايان نامه به منظور شناسايي وقف و بعد فرهنگي آن و با هدف ضرورت اشاعه فرهنگ وقف در جامعه امروز ايران به رشته تحرير درآمده است. در اين مجموعه دو روش پژوهشي شامل روش كتابخانه اي و روش ميداني مورد استفاده قرار گرفته است.
قسمت اول بحث كه به روش كتابخانه اي تنظيم گرديده در سه فصل به بررسي مسائل مربوط به وقف، از قبیل تاريخچه ٬ نقش ها ٬ اهميت وقف و اهداف واقفان و مصارف و كاركردهاي پنجگانه وقف پرداخته ايم، آنگاه به جهت انتخاب عنوان پايان نامه كه بعد فرهنگي وقف مدنظر بوده در فصل جداگانه ضمن بررسي ساختار فرهنگي وقف به نقش آن در توسعه فرهنگي جامعه و مصارف و كاركردهاي آن در سه زمينه علمي ، اخلاقي و عبادي پرداخته و جلوه هايي از نوگرايي در مصارف موقوفات  فرهنگي را مورد بحث قرار داديم.
قسمت دوم پژوهش كه در فصل چهارم گنجانده شده و به روش مشاهده و مصاحبه صورت گرفته ، به بررسي اسناد وقفي در بعد فرهنگي موقوفات در شهر زنجان پرداخته است در اين فصل آمار و اطلاعات موجود به صورت جدول و نمودار تنظيم و ارائه شده و نيز معرفي شش مورد از اسناد وقفي فرهنگي به صورت اجمال مورد بررسی قرار گرفته است. نتيجه اي که به دست آمد بیانگراين بود كه قريب به سه چهارم (74 درصد) نيات واقفان كليه موقوفات در استان زنجان با هدف فرهنگي صورت گرفته است. همچنين از بين ابعاد فرهنگي وقف در زنجان بيش از نيمي(52 درصد) از نيات واقفان در زمينه تعزيه داري جهت اشاعه فرهنگ ديني و بقيه به ترتيب  در زمينه  تأسيس  و  اداره  مساجد، گذران  طلاب علوم  ديني، تأسيس  مدارس  و در نهايت  ختم قرآن و تأسيس كتابخانه ها می باشد.
نتیجه گیری
امروزه یکی از اهرم های مهم توسعه فرهنگی توجه به سنت ها و آداب و رسوم و عادات مردم است که یکی از آنها فرهنگ وقف می باشد . توجه به فرهنگ وقف و احیای آن یعنی توجه به اهم ابعاد توسعه فرهنگی جامعه.
اگر.بخواهیم.شناخت.مختصری.از.وقف.داشته.باشیم.می.توان.در.یک.عبارت.چنین.اشاره.کرد.:نیتی است مذهبی و عقیدتی که منافع آن به کارهای خیر و عمومی می رسد و اصل مال ثابت و لا یتغیر می ماند .
تا آن جایی که از تاریخچه وقف در دسترس است تاریخی به درازای تمدن انسان داردحتی در ادیان یهود و مسیح به صورت وقف سنتی در اداره موبدان و صومعه ها و آتشکده ها نیز مشاهده شده است ولی در اسلام به گونه ای اساسی و ریشه ای تمام نیازهای جامعه را بررسی کرده و راه حل هایی را ارائه.. داده.. که ..ضامن. .و.در..بردارنده..گسترش..عدالت..و..مساوات..است..و..اما.در.ایران..شاهد.قوت.ها.و ضعفهایی در اداره موقوفات در دوره های مختلف تاریخی بوده ایم طوری که در دوران اشغالگر مغول ها بسیاری از زمین های موقوفی تخریب و در دوران صفوی نظارت عالیه بر موقوفات انجام شده و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تحولات مختلفی در قوانین وقف به وقوع پیوست.
از بررسیهای به عمل آمده در بخشهای قبل به این نتیجه رسیدیم که معمولا ً انفاق افراد نیکوکار در جامعه ما در درجه اول برای اموری است که مستقیماً به مسایل دینی بر می گردد مانند: ساختن مسجد و حسینیه،حج ، عمره ، زیارت ، تلاوت قرآن و … .
در درجه دوم ، انفاق در راستا ی امورانسانی انجام می گیرد ، مثل : کمک به فقیران ، حمایت ازیتیمان و درمان بیماران و… .
در درجه سوم ، نوبت به کارهای فرهنگی و علمی می رسد ، مثل : ساختن مدرسه ، دانشگاه ، مراکزعلمی، ایجاد کتابخانه ، انتشار مجله و کتاب و… .
شایان ذکر است که جوامع اسلامی در حال پیشرفت اند و به سرعت در حال ارتقاء فرهنگ و اقتصاد خود می باشند ، در اسلام نیز مقولات مختلف در مدرن کردن و به روز شدن جامعه مؤثر است از آن جمله وقف می باشد. واقفان نو اندیش امروز مواردی از جمله تعمیم زبان ملی و تکمیل وحدت ملی ، کمک به نمایشنامه نویسی ، فیلم و تئاتر دینی ، کمک به مؤلفان و مترجمان و … اهتمام می ورزند.
بدون تردید اگر به مقوله وقف به طور همه جانبه نگریسته شود و اهمیت این سنت نبوی در تزکیه نفوس ، کاهش فاصله طبقاتی، گسترش دانش ، ماندگاری هنر و تقویت بنیان های عقیدتی و فکری و دیگر آثار حیات بخش آن تبیین و تدوین گردد سهم عمده ای در تحول ساختار فرهنگی جامعه ایفا خواهد کرد و شکوه تمدن دیرینه اسلامی را در پیوند با غرور ملی و انگیزش های فطری به نمایش خواهد گذاشت.
پس باید همت ها را برانگیخت و کمک ها و بخشش ها به سمت امور فرهنگی سوق داد. از نظر اسلام ، علم و دانش یک موضوع حاشیه ای نیست ، بلکه از ارکان دین است و اهمیت انفاق برای نشر معارف و علوم نزد خداوند از ساختن مسجد و امور عبادی کمتر نیست و در واقع در سایه علم و آگاهی و شناخت است که دین و دیانت حفظ می شود بالا بردن سطح دانش در جامعه ، بهترین راه مبارزه با فقر و نیاز های اقتصادی است . برای ایجاد پشتوانه دائمی رشد فرهنگی و ایفای نقش شایسته درخدمت دانش، ناچاریم وقف به منظور توسعه فرهنگی را ترویج کنیم.