قوای معنوی انسان کامل
شوراي عالي حوزه ي علميّه قم
مركز مديريت حوزه هاي علميّه خواهران
مـدرسـۀ علميّـه کـوثـر
موضــوع مقالـه:
قوای معنوی انسان کامل
تهیه و تنظیم: لیــلا سپهـری
چکیده
از آنجا که قرآن كريم ميان دنيا و آخرت مرز زماني قرار نميدهد بلکه آخرت را، مرتبهاي در باطن همين دنيا و عالمي در طول همين عالم می داند، لذا انسان میتواند همزمان با زندگی مادی به زندگی معنوی در همین نشئه دنیایی دست یابد.[1]
ولی چون راه رسیدن به غایت زندگی معنوی در گرو فهمیدن حقایق معنوی است و درک حقایق معنوی هم ابزاری متناسب و خاص می طلبدکه در وجود خود انسان به ودیعه گذاشته شده و باید کشف گردد. لذا انسان ابتدا باید این قوا را بشناسد و آن ها را پرورش دهد و در پرتو آن تبدیل به انسان کاملی گردد که همه قوای ادراکی خود را تکمیل کرده ، و با به کار بردن آن ها به شناختغایت و حقایق زندگی معنوی دست یابد.
در این راستا اولین سوال اساسی این است که قوای معنوی انسان کامل کدامند؟ و کارکرد آنها به چه صورتی و در چه شرایطی است؟
از جمله این قوای معنوی، قوه شامه معنوی است. هر چه طينت انسانى لطيف باشد بهمان اندازه شامه معنوی او پرتوانتر می شود چنانكه يعقوب (ع) گفت: «إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ یا در ماجرای جنگ خندق حضرت رسول(صلی اللَّه عليه وآله) از جهش برقى كه از اصابت كلنگ به سنگى نمايان شد، فرمود: در اين برق سقوط امپراطورىها را ديدم و این قوه مخصوص کسانی است كه داراى مقام كشف و شهود هستند. قوه دیگر نيروى درك و تشخيص است یعنی انسان با چشم خود راههاى عافيت و سلامت را از موارد هلاكت تميز داده، و به حق رسيده باشد. نه اينكه حق و باطل برايش يكسان و مشتبه باشد.چنانچه خدای تعالی در سوره ص/45 پیامبران خود را به داشتن این قوه می ستاید.
قوه سوم، قوه سامعه معنوی است. گوش روزنه دريافت معرفت انسانى بر تاريخ است، هر گاه راعى اوامر و نواهى الهى باشد سواد اعظم خواهد بود که سبب افزوده شدن فهم و نگاهدارى فهميدهها و شناخت مىشود. ولی در صورتی که به تراز قدرت تعقل و ادراک حقايق نرسيده باشد، نمىتواند پيشرفتى رو به جلو داشته باشد، بلكه به همان لغزشگاههايى مىرسد كه پيشينيان گرفتار آنها شدند. قوه چهارم، قوه لامسه معنوی است اگر نورانيّت قلب انسان تحت تأثير إلقاءات شيطان از ميان برود لازم است با توجّه و یاد خدا آنرا برطرف كند چرا که به سبب تقوا انسان دارای قوه روشنايى و ديد باطنى و نورانيّت می شود. قوه پنجم، قوه ذائقه معنوی است که انسان با ترک گناه و رها کردن دلبستگی های مادی شوق و تمایل وصف ناپذیری برای مناجات و عبادت پیدا می کند. این قوا تحت شرایطی حقایق عالم را فرا می گیرند از مهمترين شرايط آن: پاك بودن از حجابهايى چون غفلت و انكار، وانديشهها و ايستارهاى از پيش فراهم آمده است. و دیگری بالا بودن تواناييهاى علمى و ايمانىاست چون درجات معرفت نسبت به حقايق، با اختلاف تواناييهاى علمى و ايمانى در نزد انسان وابستگى دارد.