نور الزهرا (سلام الله علیها)

نحوه نگرش هر جامعه به زن، با نقش زن در تاریخ شکل‌گیری تمدن آن ارتباط دارد. در جامعه‌ای که جایگاه برابر زن و مرد را از لحاظ انسانی باور دارد، زن به عنوان یک انسان در جامعه‌ایفای نقش می‌کند و با پذیرش برابری زن و مرد در بعد انسانی، برجسته ترین الگوها و نمونه ها را در این زمینه ارائه می‌کند؛ اما در جامعه‌ای که زن را – پیش از آنکه یک انسان بداند – یک موجود مؤنث به شمار می‌آورد، زن از ایفای نقش مؤثر در جامعه بازمی‌ماند و برای ابراز  وجود، ناگزیر به استفاده از ویژگی‌های زنانه خود می‌گردد که همان فراهم آوردن زمینه لذت و بهره‌گیری مرد است.
نسیبه یک زن بود. زنان قریش هم زن بودند و تمامی آنها اعم از نسیبه ی مسلمان و زنان کافر قریش، احساس و عاطفه‌ی زنانه داشتند؛ اما زنان قریش همراه شوهرانشان به جنگ می‌رفتند تا ساز و دف بنوازند و کینه‌های خفته را در دل آنان زنده کنند. آنها با خود سرمه و سایه می‌بردند تا اگر یکی از مردان از جنگ بازمی‌ماند، آنها را به دست او بدهند و او را زن خطاب کنند؛ اما نسیبه و دیگر زنان مسلمان در میدان جنگ حاضر می‌شدند تا نبرد کنند و یا به مداوای مجروحان و بیماران بپردازند؛ و اگر مردان گریختند، آنان پایداری کنند. دست نوشته‌های بنت الهدی صدر بهترین گواهان اندیشه و نگاه او به جایگاه زن به عنوان مخلوقی مکلف است. تکلیفی که با هیچ توجیهی از دوش انسان مسلمان برداشته نخواهد شد و آن چیزی نیست مگر خدمت به اسلام. زندگی بنت الهدی صدر مصداقی است از همین تکلیف مداری زنی که اگر چه نتوانسته است در جایگاه مادری و همسری نقش ایفا کند، مادران و همسرانی در مکتب تربیتی او رشد کرده‌اند و ارتقا یافته‌اند که ثمرات آن در طول تاریخ دیده خواهد شد.
ماجرا از آنجایی آغاز می‌شود که خداوند در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی در شهر کاظمین به خاندان مکرم و فاضل صدر دختری عطا می‌کند به نام «بنت الهدی» – بنت الهدی دوران کودکی‌اش را در بستر علم و فقاهت رشد کرد. مقدمات اجتهاد، فقه و اصول را نزد برادرش شهید سید محمد باقر صدر فرا گرفت؛ و آشنایی با آموزه های اسلامی هر روز بیشتر از قبل بنت الهدی را متوجه رسالت تاریخی می‌کرد که گویی بر دوش همه‌ی انسان‌های آزاده نهاده شده است. برخی آن را می فهمند و برخی از کنار آن به راحتی عبور می کنند. بنت الهدی در آغازین سال های فعالیت جهادی‌اش و در سن و سالی  پایین، روزنامه دیواری هایی با مضامین اسلامی و فرهنگی تهیه می‌کرد و آن را به دست کسانی می رساند که احساس می‌کرد برای آنها مفید و ضروری خواهد بود. بنت الهدی بزرگ تر می‌شود. بزرگی او همراه است با عمیق تر شدن فهم او از اسلام و مکتب شهید صدر. اگر از توضیح فضائل اخلاقی او بگذریم می رسیم به اقدامات بزرگ وی درحوزه‌ی اجتماعی. سیده شهیده از مؤسسان و بنیان گذاران مدارس«الزهراء» وابسته به «صندوق خیریه اسلامی» در بغداد و کاظمیه و نجف بود. (۱۹۶۷ م) هدف او از تأسیس این مجتمع‌های آموزشی ابتدایی و غیر ابتدایی مقابله و رویارویی با فرهنگ مادی که موجبات فساد و انحراف اخلاقی را فراهم می‌کرد، بود. هم چنین برای ارتفا جایگاه زن، به دنبال نشر فرهنگ اسلامی صحیح بود. در این راستا او به مواد درسی رایج آن دوره مواد دیگری از دروس عقیدتی و تربیتی اسلامی نیز به صورت فشرده و تفنّنی اضافه کرده بود. بانو صیدلی، مدیر«مدارس الزهراء»، در این باره می‌گوید: یکی از راه های مقابله با ترویج فساد اخلاقی اهتمام و عنایت به تربیت نوین دختران و پرورش جهت‌دار و هدفمند آن‌هاست. این مسأله انجام نمی‌شود، مگر از طریق ایجاد مدارس اسلامی که برای این منظور اختصاص داده شده‌اند.
شهیده بنت الهدی برای تأسیس این مدارس ملّی رسمی که تحت پوشش قوانین حکومتی بودند، تلاش فراوانی کرد و بیش از دو ماده درسی نیز برای تربیت دختران در این مدارس به سایر مواد درسی اضافه نمود. وی بانوان شیعه معلم‌های را که دارای کفایت علمی و مزایای خاص بودند و به شئونات اسلامی التزام داشتند، بر این کار گماشت تا اسوه و الگوی دختران قرار گیرند و نام این مدارس را «مدارس الزهراء» گذاشت. مرکز این مدارس را نیز بغداد و کاظمیه قرارداد. این مجتمع‌ها شامل مهدکودک، مدرسه ابتدایی و غیر ابتدایی بودند. در این زمینه، یکی از فعالیت‌های مهم او آموزش فرهنگ جهت‌دار و تربیت اسلامی هدفمند به معلمان و مدرسان این مدارس بود که پس از پایان وقت مدرسه، طی یک حضور الزامی به ایشان آموزش داده می‌شد. حضور شهیده بنت الهدی در این مدارس بر مدار خاصی می‌گردید و ایشان سه روز از هفته در هر کدام از مدارس که مقتضی بود، حاضر می‌شد و سه روز نیز به مراکز تعلیم نجف اشرف تشریف می‌برد.
او دایم بین بغداد و نجف در حرکت بود تا به امر تدریس و نظارت و توجه به مدارس بپردازد. بانو صیدلی از مجاهدت‌های این شهیده در این زمینه و در آن دوران این‌گونه حکایت می‌کند: «بنت الهدی به من می گفت: من روزم را در اداره مدرسه می گذرانم و ظهر را به بعضی از اعمال شخصی و امور منزل می پردازم، عصرها جلساتی را در خانه تشکیل می دهم و به تدریس فقه و شرائع الاسلام اشتغال دارم و پس از پایان وقت، در شب ها به خواندن کتب اسلامی و فرهنگی و فقهی می پردازم.» سیده بنت الهدی(رحمه الله علیه) راه درازی را در راه تعلیم و تعلّم پیمود و «تدریس»، یک نمونه از کوشش‌های او بود. او با تشکیل حلقه‌های تدریس در خانه‌اش در تلاش بود تا علاوه بر اینکه آنچه از فقه و دروس حوزوی نزد برادرانش آموخته بود به زنان و پرورش زنان عالم و آگاه، ایشان را برای تحمّل مسئولیت ادامه این راه در آینده آماده کند. او تلاش داشت چنان توانایی علمی در شاگردانش ایجاد کند که بتوانند بر ایجاد حوزه‌های علمیه بانوان قدرت پیدا کنند و بتوانند به نشر فرهنگ و تعلیمات اسلامی بپردازند. بنت الهدی در کنار تدریس، در پی  طرّاحی فرهنگ دینی عمومی است که در آن، افکار اسلامی را با روش‌های منسجمی متناسب با نیازمندی‌ها و مقتضیات روز مطرح می‌نمود. یکی از مسائل ذهنی بنت الهدی که چه در عرصه‌ی عمل و چه در مقالات او در مجله الأضواء به چشم می‌خورد، مساله ی ارتقای فکری زنان و حل مسائل آن‌ها است. یکی از آن موارد ارتقای مجالس زنانه و ارائه‌ی مدلی جدید برای مدیریت فضای زنان مسلمان است. یکی از دوستان او در مصاحبه‌ای می‌گوید: ما در فواصل زمانی دور جلساتی را برپا می‌کردیم و هر بار جلسه در خانه یکی از خواهران برگزار می‌شد. به طور طبیعی میزبان جلسه آمادگی‌های لازم را از قبل پیش‌بینی می‌کرد و بر حسب سلیقه و نگاهش به جلسه، وسایل پذیرایی از بانوان شرکت‌کننده را نیز مهیا می‌ساخت. یک بار جلسه در خانه خواهر… برپا شده بود. او از آن خانم‌هایی بود که بسیار شیفته بنت الهدی بود و نصایح و توصیه‌های او را به گوش جان می‌خرید. تدارک و پذیرایی او از حاضرین در حد متوسط بود. در اثنای جلسه و هنگامی که داشت از مهمانان پذیرایی می‌کرد، شهیده بنت الهدی با همان روش همیشگی‌اش، یعنی با تبسم و نرمی گفتار و ملایمت رو به آن خانم کرد و گفت، «ای کاش این وقتی را که برای تهیه ساندویچ و کیک و چای گذاشته ای، فقط برای تهیه شربت و شکلات می گذاشتی و بقیه وقت ارزشمند خود را برای تهیه موضوعی مفید صرف و آن را برای حاضران مطرح می‌کردی تا وقتشان هدر نشود و موقع بازگشت به خانه هایشان با دست های پر و سودمند باز می گشتند».
به طور کلی آن چه از خواندن خاطرات مکتوبی که از افکار و اعمال  بنت الهدی قابل برداشت است نوع نگاه وی به زن به عنوان یک هویت مستقل است خواه مجرد یا متأهل. هویت مستقلی که گاهی در نقش مادر ظهور می‌کند گاهی در فرزندی. نکته‌ی مهم فصل مشترک همه‌ی نقش‌هایی است که یک زن به عهده می‌گیرد آن هم مسلمان بودن است. تمام تلاش بنت الهدی همین است که به همه زنان اسیر تهاجم غرب بفهماند که مسلمان بودن تکلیف می‌آورد.
او برای ترویج افکار خود در کنار همه‌ی اقداماتش نوشتن را انتخاب می‌کند. برخی از کتاب‌های او از این قرار است:
۱- خاله گمشده ۲-  فضیلت پیروز است ۳-  خاطرات حج ۳- ای کاش می‌دانستم ۵- دو زن و یک مرد ۶- دیدار در بیمارستان ۷- آنکه درپی حقیقت است ۸- شخصیت زن مسلمان ۹- نزاع و مذاکره ۱۰- زن در حضور پیامبر
او در راه جهاد و مبارزه، سختی‌ها و مرارت‌های بسیاری را به جان خرید، اما هیچ‌گاه دلسرد نشد و عقب ننشست. او درباره مقاومت و سخت کوشی و صبر و تحمل مشکلات در راه خدا این‌گونه سروده است.
اسلامنا انت العزیز و کل صعب نیک سهل
ولاجعل دعوتک الکریمه
علتهم الایام یحلوا
ای اسلام ما، تو عزیزی و هر سختی ای در راه تو آسان است…
در راه نشر پیام ارزشمندت
تلخی‌های روزگار شیرین خواهد بود
حضور همگان آزاد است
بنت الهدی به خاطر شرایط سخت زندگی و بیماری مادرش که همواره باید در کنار او می‌بود و به خاطر همراهی برادر در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، نتوانست ازدواج کند؛ و تا آخرین لحظات دستگیری برادرش (که به جرم حمایت از انقلاب اسلامی ایران و از ترس ترویج آن در عراق او را دستگیر کرده بودند) با خطبه‌هایی زینبی در حرم حضرت امیر برادر بزرگوارش را همراهی کرد و در نهایت  با یک فاصله‌ی زمانی بنت الهدی را نیز صبح یکشنبه ۱۷ فروردین دستگیر کرده و بنا بر شواهدی، شب سه شنبه ۱۹ فروردین  ۱۳۵۹ هجری شمسی به شهادت رساندند. طبق نقل‌های رسیده، ایشان در زندان نیز زیر شکنجه‌های صدام دست از مبارزه برنداشت. اینگونه بود که ثابت کرد اگر نمی‌تواند مادری باشد تا با تربیت فرزندش به اسلام خدمت کند، تکلیفی از او ساقط نشده است و باید به هر نحوی که شده است در راستای اعتلای اسلام و هدایت امت کوشید.  به راستی بنت الهدی همان الگوی زن ثانی انقلاب اسلامی است بعد از زنان مبارز صدر اسلام. او  کسی است که در کلام مقام معظم رهبری زنی شجاع، عالم و متفکر نام می‌گیرد که می‌تواند سرمشقی نمونه برای زنان انقلاب اسلامی باشد.
خانم وجیهه صیدلی درباره بنت الهدی در روزنامه «المنبر» چاپ لندن نوشته است، «شهیده بنت الهدی با شایستگی و لیاقت تمام توانست هدایت فعالیت‌های اسلامی زنان را به عهده گیرد و حتی می توان گفت که وقتی بنت الهدی در جایگاه اصلی خود قرار گرفت، این رهبری و هدایتگری بود که از وجود او شرافت و زینت یافت. همه می دانید که رهبری، حاصل انتخاب و انتصاب نیست، بلکه نتیجه گزینش و انتخاب و بیعت است که پس از تلاش و فعالیتی مداوم و خستگی ناپذیر، به همراه شایستگی های دیگر همچون فرهنگ و آگاهی و حس تدبیر و حسن رفتار متناسب با شرایط و واقعیت های موجود به دست می آید».

منبع: ماهنامه قبیله هابیل