نور الزهرا (سلام الله علیها)

عنوان : فتنه شناسی در نهج البلاغه

استاد راهنما: زهرا عینی فرد

پژوهشگر: معصومه صفری

چکیده

یکی از پرکاربردترین واﮋگان در ادبیات،واﮋه فتنه است.این واﮋه 30 بار ومشتقات آن 16 بار در قرآن کریم ،به کار رفته اند.مساله فتنه در سخن امام علی علیه السلام نیز از کارآیی برخورداراست،دورانی که حکومت به امیر المومنین علیه السلام رسیده،تقریبا شبیه به دوران معاصر ماست وباتوجه به اینکه امیر المومنین علیه السلام با مبارزات متعددی روبرو بودندوبهترین روشها را در مقابل آنها بکار بردند،بنابراین از شیوه وعملکرد حضرت علی علیه السلام دراین پایان نامه استفاده کردم.

مطالب پایان نامه در خصوص «فتنه شناسی در نهج البلاغه»،اجمالا در پنج فصل به نگارش در آمده است وبه اختصار،ابعاد مختلف بحث فتنه باتکیه وتاکید بیشتر بر سخن وسیره امام علی علیه السلام بیان شده است.

ابتدا در فصل اول،به بیان مقدمات ومفهوم شناسی فتنه پرداخته است.

درفصل دوم ،نیز به توصیف سیمای فتنه گران پرداخته شده وشرایط وموقعیت های فتنه خیز وهمچنین روش های فتنه گران به تحلیل در آمده که آگاهی از این شرایط برای تحلیل موقعیت های اجتماعی وتشخیص وظیفه عقلی ودینی بسیار مفید می باشد، زیرا بسیاری از افراد از روی غفلت در موقعیت های فتنه خیز گرفتار می شوند بدون آنکه بخواهند، یا بداند،هیزم آتش فتنه گران می شوند وفتنه گران فرصت طلب نیز،در چنان شرایطی ،محور های مدیریت اجتماعی رادراختیار می گیرند وسعی می کنند تا به مطالبات نفسانی خود دست یابند.

در مورد فصل سوم،به اوصاف وپیامدهای فتنه توجه شده است،که از بازتاب ونقش فتنه وجنبه های آن سخن به میان آمده است ودیدگاه امام علی علیه الیه السلام را در این مورد بیان کرده،که چگونه حق از باطل درآن هنگام که مخلوط شده واز هم باز شناخته نمی شوند،انسان ها در معرض تلفات بیشتر قرار می گیرند واین همان جنبه منفی فتنه است وجنبه مثبت که در مقابل جنبه منفی بسیار ناچیز است وعبرت گیری وتجربه اندوزی در رویدادها برای مردم معمولی اندک است.

چرا وچگونه وبه چه علت چنان افرادی با چنان سوابقی دست به فتنه وفتنه گری زده اند وشکاف های عمیقی در اسلام پدید آوردند؟پاسخ این سوال به شکل بنیادین وبا تکیه بر کلام امام علی علیه السلام وبا ذکر مستندات تاریخی در فصل چهارم تحلیل شده است وهمچنین چگونه فراهم شدن زمینه های فتنه در عرصه های مختلف بررسی شده است.

در نهایت،واپسین فصل این پایان نامه به چگونگی برخورد با فتنه وفتنه گران پرداخته شده وسعی شده که از کلام امام علی علیه السلام تاسی نموده ونهایت استفاده را کرده باشیم اینکه در این موقع ودرفضای غبار آلود امام علی علیه السلام چه تدبیر وسیاستی به کار برده وچگونه پا به پای عدالت گام برداشتند وچه توصیه ها وهشدارهایی نمودند.

وهمچنین در این فصل به طور اختصار،ضرورت دفاع از تهاجم فرهنگی راتبیین کردیم.

این فصل می تواند،برای عموممردم راه گشای خوبی برای برون رفت از فضای غبارآلود وتاریک فتنه ودر امان ماندن از آسیب های معنوی واجتماعی آن باشد. ان شاء الله.

نتیجه

حضرت علی علیه السلام در خطبه های خود،پرده از یک معمای بقزرگ تاریخی و اجتماعی برداشته واز آنجا که بخش اعظم زندگانی امیر المومنین علیه السلام در ستیز ورویارویی با«فتنه ها»سپری گردید،آن امام همام نیز سعی فراوانی در تبیین مشکل فتنه نموده است وخصایص و ابعاد فتنه را بهتر وعینی تر بیان کردندوبه درمان آن نیز پرداختند.

با توجه به اینکه مجموع علوم ٬بوﮂﮋه علوم اجتماعی وانسانی ،موضوع ومساله شناسی آن ازجایگاه وﻴﮋه ای برخوردار است، تا زمانی که ابعاد یک موضوع تبیین نگردد ومساله به خوبی شناخته نشود،نمی توان در هنگام بروز آن مساله،راهکاروخط مشیمناسب اتخاذ کرد،بخصوص زمانی که موضوعی همچون «فتنه» مطرح شود،فتنه ای که ازگذرگاههاوراههای مخفی واردمی شودودستهای پنهان آن راهدایت می کندوحق ازباطل شناخته نمی شود.بنابراین می بایست،آگاهی وشناخت کامل از فتنه وفتنه گران وشیوه های فتنه گری داشت،تا بتوان جلوی حرکت ورشد فتنه را گرفت.

فتنه گران انسانهایی دنیاطلب وسودجو می باشند ، که توطئه های فراوانی برای دستیابی به اهداف خویش بکار می برند،هماطور که نمونه هایی از آنها در عصر حکومت حضرت علی علیه السلام ،در نهج البلاغه آمده است،که ازجمله آنها فتنه بنی امیه می باشد،فتنه ای ترسناک وفراگیر.

مهمترین روشهای دشمنان اسلام ،از دیدگاه امام علی علیه السلام انجام فعالیت های سازمانی وتشکیلاتی می باشد،که تاثیر مهمی درپیروزی یک جریان دارد.فتنه گران بخاطر اهدافشان باهم متحد شده،در قالب سازمان باشیوه های مختلف ومطابق با فطرت (بالباس حق) به مبارزه خود ادامه می دهند،تا جایی که حق مشتبه شودوبزرگترین آفت انقلاب اسلامی نیز همان ایجاد شبهه وتردیددرمیان مردم است،که با طرح مسائل بی اساس درجامعه بوﮂﮋه در زمینه مسائل اعتقادی ودینی از سوی برخی گروهها می توانند،اعتماد مردم را به انقلاب ونظام سست نمایندوباعث درهم ریختن ارزشهای ثابت واصیل شوند وواقعیت اهداف را برهم زنندونیز باعث پوچ شدن اصول وقوانین تثبیت شده ،شوند.

فتنه در واقع یک بیماری اجتماعی است،که فی نفسه درد آور وضرربار است،بنابراین پیامد فتنه انگیزی،ازدست رفتن ایمان وسعادت حقیقی عده ای از مردم وفاصله گرفتن آنها از جاده حق است.فتنه گران وفتنه زدگان نه تنها خود تاابددر آتش اختلاف وتفرقه می سوزند،که احتمالا نسل های آینده خودرانیز منحرف می کنندوثمره فتنه نیز چیزی جز ضعف اجتماع مسلمانان وایجاد تفرقه واختلاف در صفوف آنها ودر نتیجه ذلت وخواری حکومت وجامعه اسلامی در برابر دشمنان دین نخواهد بود.

اسباب فتنه،غالبا مادی است،پس در هرزمانی می تواند،وجود داشته باشد.مهمترین انگیزه مخالفان،دنیاطلبی وریاست خواهی وکینه های پنهان ،جهل وعدالت گریزی می باشد،که شناخت این عوامل می تواند،شیوه مبارزه بافتنه گری راسهل نمودونیز پیشاپیش ،خود رابرای رویارویی بافتنه مهیا ساخت ودر این جهت بابهره گیری از تجربیات گذشتگان وگفتار ورفتار امامان وپیشوایان خود گام هایی برداشت.

بنابراین با بصیرت واراده قاطع وباعنایت الهی وباآگاهی دادن مردم می توان،درمقابل فتنه ایستادوآتش فتنه را خاموش کرد،چنانچه شاهد فتنه اخیر پس از انتخابات ریاست جمهوری بودیم،که هدفشان تضعیف جمهوری اسلامی بودودر تلاش بودند، تا دل ها وذهنها را از مسیر ولایت خارج کنند،ولی به لطف خدا درایت وزعامت ورهبری هوشمندانه وولایت الهی رهبر معظم وبیداری مردم با صفوف واحدشان فتنه گران راازرسیدن به مطامع واهداف خویش باز داشت.

آنچه در پایان نامه آمده ،بخشی از مباحث پیرامون فتنه بود.امید که خداوند همه مارادرفضای تاریک فتنه از فرو افتادن در گرداب فتنه محفوظ بداردواما آنچه که در آن تردید نیست، آن است ،که( حجت مدارانه) عمل کردن ،اساسی ترین راه برای نجات از فتنه است ودرعصر غیبت حضرت ولی عصر (عج ) حجت شرعی مابوﮂﮋه درعرصه های سیاسی مواضع مقام معظم رهبری آیت الله العظمی خامنه ای است.