نور الزهرا (سلام الله علیها)

زینب امینی

چکیده:

تولی از ریشه ولی به معنای دوست و یاری کننده است، اعلام محبت و دوست داشتن اولیای خدا که در سه مرحله زبانی، قلبی و عملی نمایان می‌شود سببی برای تقرب و نزدیکی به درگاه خداوند متعال می‌شود و واژه سلم نیز معنایی همانند آن دارد و به معنای مسالمت و سازگاری و صلح می‌باشد.واژه تبری از برء به معنای دوری جستن از چیزی و خلاص شدن است و در زیارت شریف عاشورا برائت به معنای دوری و بیزاری جستن است. از مهم‌ترین مبانی دین، تبری و بیزاری جستن از بنیانگذاران حکومت ظلم و فساد و دشمنان دینی است از آن جهت که این دو حالت روحی از عواطف مهم انسانی است در تربیت اخلاق فردی و همچنین فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی آثار مهمی دارد و انگیزه بسیاری از رفتارهای پسندیده و دوری از رفتارهای ناپسند می‌باشد. وجوب تولّی و تبرّی به قدری مهم است که در آیات قرآن به عنوان نشانه ی ایمان و در روایات اسلامی به عنوان «أوثق عربی الایمان» محکم ترین دستگیره ایمان معرفی شده حتی اگر تولّی و تبرّی نباشد بقیه اعمال ، عبادات بی حاصل شمرده می شود .. از آنجا که زیارت عاشورا حدیث قدسی است و از تأکیدی که بر زیارت عاشورا شده استفاده می‌شود که یکی از نکات مورد توجه تجلی و ظهور تولی و تبری در زندگی شیعیان است. در زیارت عاشورا تولی و اظهار ولایت و پذیرش آن به خوبی آشکار است از جمله در فراز اول که با سلام و درود برآن حضرت آغاز می‌شود و در ادامه اعلام همراهی با امام حسین علیه السلام و دعای تفدیه برای آن حضرت، بزرگداشت آن حضرت، تقرب به خدا متجلی است و در آخر با سلام بر آن حضرت و فرزندان و یارانش پایان می‌یابد و همچنین تبری و اظهار برائت و انزجار از ظالمان و ستمگران و کسانی که آن‌ها را به شهادت رساندند در فرازهای زیارت شریف به چشم می‌خورد که با لعن بر اولین ظالم که همان گروه زمینه ساز قتل بودند شروع می‌شود و در ادامه لعن گروه‌هایی که مانع ولایت اهل بیت علیه السلام شدند و لعن گروهی که دنیاپرستان نادان بودند و همچنین لعن گروه آخرت طلبان بی‌بصیرت به چشم می‌خورد و در آخر با لعن گروه ادامه دهندگان ظلم به پایان می‌رسد. زیارت عاشورا علاوه بر آثار فردی دارای آثار اخروی، اجتماعی می‌باشد و باعث وحدت جامعه و زنده ماندن روح ایثار و فداکاری می‌شود و عدم توجه به تولی و تبری پیامدهای ناگواری ماننداستحاله فرهنگی، ذلت، خواری و … را به دنبال دارد.

کلیدواژه‌ها: تولی، تبری، زیارت عاشورا

چکیده
خداوند متعال انسان را با هدف رسیدن به کمال آفرید. هدایت به سوی کمال حقیقی نیازمند راهنمایانی است که در وهله اول به مسیر هدایت آشنا باشند و در مرحله بعد، در این مسیر سستی به خود راه ندهند. به همین دلیل خداوند انبیاء و اولیای الهی را مزین به سعه وجودی گردانید. نه تنها این هادیان بلکه همه بشریت، برای مقابله با مشکلات و سختی ها و رفع موانع پیشرفت، نیازمند این فضیلت اخلاقی هستند.
شرح صدر سبب توسعه دادن به روح و فکر بشر به وسیله نور الهی می شود، صبر و تحمّل شخص را در برابر مشکلات افزایش داده و سعادت ابدی را به ارمغان می آورد. دارنده آن به وسعت دلی دست می یابد که توسط آن تمام ناخوشی ها برایش شیرین می شود. و این امر آغاز هدایت وی به سوی کمال خواهد بود. طالب کسب شرح صدر می بایست به کتاب راهنمای بشر رجوع کند و در آن تدبر نماید و راه سعادت را از طریق آن بپوید. گاهی کمین گاه های پلیدی و کفر و گمراهی، مانع از رسیدن به شرح صدر می شوند. اما آن کسی که به ریسمان محکم الهی چنگ زده است از هر آزمون دشواری سربلند بیرون خواهد آمد و به مقصود اصلی نایل خواهد شد. در این میان سیره انبیاء و اولیای الهی نمونه ای از الگوهای اکملی است که با الهام گرفتن از آنها می توان این مسیر را هموارتر کرد. و با به کار گرفتن همه این امور مذکور، ظرفیت فکری، روحی افزایش می یابد و استعدادهای پنهانی روح انسان در سایه تربیت های اسلامی به ظهور و فعلیت. و قدرت تمییز حق از باطل را به وی عطا کرده و شرط سیر الی الله را محقق می سازد.
کلید واژه ها: شرح صدر، سعه وجودی، صبر، تحمل.

نام پیامبر: شعیب بن نابت بن مدین بن ابراهیم.
مدت غیبت: در روایات مدت غیبت ایشان ذکر نشده است.

پیامبر در دوران غیبت:
حضرت شعیب از گروهی بودند که با سر شدن آتش بر حضرت ابراهیم (علی السلام) به ایشان ایمان آوردند و با ایشان به شام هجرت نمودند و با یکی از دختران حضرت لوط (علی نبینا و علیه السلام) ازدواج کردند. (1)
آن حضرت مأمور هشدار به دو قوم بودند: «اصحاب مدین» و «اصحاب ایکه» که هر دو قوم مبتلا به کم فروشی بودند. (2)
در روایات برای آن حضرت دو غیبت آورده شده است:
غیبت اول: حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع)، می فرمایند: «شعیب، قوم خود را به سوی خدا خواند تا آنکه پیر شد و استخوانهایش باریک گردید. پس مدتی از قوم خود غایب شد و به قدرت الهی، جوان به نزد ایشان بازگشت و آنها را به خدا فراخواند. ایشان گفتند: وقتی پیر بودی، سخن تو را باور نداشتیم؛ امروز که جوانی، چگونه باور کنیم؟» (3)
غیبت دوم: غیبت دوم آن حضرت زمانی اتفاق افتاد که پس از سالها هدایتگری، توسط پادشاه ستمگر سرزمین مدیَن (کَلَمَن)، همراه با مؤمنان قوم، اخراج شدند. بدین ترتیب، با خروج آن پیامبر الهی (ع)، مردم مستحق عذاب خداوند گشتند. خروج حضرت شعیب (ع)، تا فرود عذاب الهی بر قوم، غیبت دوم ایشان محسوب می شود. (4)

قوم در دوران غیبت:
قوم مدین و قوم ایکه، هر دو بسیار ثروتمند بودند و ثروت خود را از راه کمفروشی به دست آورده بودند. حضرت شعیب (ع)، هر دو قوم را از عذاب خداوند باخبر ساخت و هر گروه به نحوی پاسخ پیامبر خدا (ع) را دادند.
قوم مدین، به نبی خدا (ع) گفتند: «ای شعیب! بسیاری از آنچه می گویی را نمی فهمیم و ما تو را در میان خود ضعیف می یابیم و اگر به خاطر قبیله ی کوچکت نبود، تو را سنگسار می کردیم و تو در برابر ما قدرتی نداری.» (5)
اصحاب ایکه نیز به آن حضرت تهمت سحر زدند و به او گفتند اگر راست می گوید، از آسمان بر آنها سنگ بباراند. (6)
این اقوام، سه نفر از نمایندگان حضرت شعیب (ع) را به طرز وحشیانه ای به قتل رساندند و در چاه انداختند. (7)
بدین ترتیب، این اقوام، پیامبر خود را از سرزمین شان بیرون کردند و خداوند بر آنها عذاب فرستاد.

چگونه غیبت به فرج انجامید؟
درباره ی دو قوم مدین و ایکه، گشایشی اتفاق نیفتاد. مردم مدین، به زلزله ی سختی عذاب شدند که هیچ نشانی از دیار آنها باقی نگذاشت (8) و قوم ایکه، گرفتار گرمای سوزان و بارش آتش شدند. (9)

پی نوشت:
1. بحار، ج 12، ص 384؛ به نقل از محمدی اشتهاردی، محمد، قصه های قرآن، نشر کتاب یوسف، ص 278؛ همچنین نقل شده در نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، نشر مسجد مقدس جمکران، ج 3، ص 320
2. همان، صص 383 و 384؛ به نقل از محمدی اشتهاردی، همان.
3. همان، ص 385؛ به نقل از اصفهانی، محمد تقی، مکیال المکارم، نشر مسجد مقدس جمکران، ج 1، ص 243؛ همچنین نقل شده در نهاوندی، همان، ص 319
4. نهاوندی، علی اکبر، همان، صص 319- 320
5. هود: 87- 91
6. شعرا: 176- 190
7. بحار الانوار، همان، ص 383؛ به نقل از محمدی اشتهاردی، همان، صص 281- 282
8. عنکبوت: 37، هود: 94- 95
9. شعرا: 189

منابع:
1. محمدی اشتهاردی، محمد، قصه های قرآن، نشر کتاب یوسف، صص 275- 285
2. نهاوندی، علی اکبر، العبقری الحسان، نشر مسجد مقدس جمکران، ج 3، صص 319- 321
3. اصفهانی، محمد تقی، مکیال المکارم، نشر مسجد مقدس جمکران، ج 1، صص 243- 244.

4. نرم افزار جامع الاحادیث نور، نسخه ی3/5

شیخ طوسى(ره) از ابن‏عباس نقل مى‏کند: در واپسین ساعتهاى عمر امام مجتبى(ع) برادرش امام حسین(ع) وارد خانه آن حضرت شد، در حالى که افراد دیگرى از یاران امام مجتبى(ع) در کنار بسترش بودند. امام حسین پرسید: برادر! حالت چگونه است؟ حضرت جواب داد:
در آخرین روز از عمر دنیایى‏‌ام و اولین روز از جهان آخرت به سر مى‌‏برم و از جهت این که بین من و شما و دیگر برادرانم جدایى مى‌‏افتد، ناراحتم. سپس فرمود: از خدا طلب مغفرت و رحمت مى‏‌کنم، چون امرى دوست داشتنى، همچون ملاقات رسول خدا(ص) و امیرمؤمنان و فاطمه و جعفر و حمزه(علیهم السلام) را در پیش دارم. آن گاه اسم اعظم و آنچه را از انبیاى گذشته از پدرش امیرالمؤمنین(ع) به ارث داشت تسلیم امام حسین(ع) نمود. در آن لحظه فرمود بنویس:

«هذا ما اوصى به الحسن بن على الى اخیه الحسین اوصى انه یشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و انه یعبده حق عبادته لا شریک له فى الملک و لا ولى له من الذل و انه خلق کل شئ فقدره تقدیرا و انه اولى من عبد و احق من حمد، من اطاعه رشدو من عصاه غوى و من تاب الیه اهتدى، فانى اوصیک یا حسین بمن خلفت من اهلى و ولدى و اهل بیتک ان تصفح عن مسیئهم و تقبل من محسنهم و تکون لهم خلفا و والدا، و ان تدفننى مع رسول الله(ص) فانى احق به و ببیته فان ابو اعلیک فانشدک الله بالقرابة التى قرب الله - عزوجل - منک این وصیتى است که حسن بن‏ على به برادرش حسین نموده است. وصیت او این است: به یگانگى خداى یکتا شهادت مى‏دهد و همان طورى که او سزاوار بندگى است عبادتش مى‏کند، در فرمانروایى‏اش شریک و همتایى وجود ندارد و هرگز ولایتى که نشانگر ذلت او باشد بر او نیست. او آفریدگار همه موجودات است و هر چیزى را به اندازه و حساب شده آفریده. او براى بندگى و ستایش سزاوارترین معبود است. هر کس فرمانبردارى او کند راه رشد و ترقى را پیش گرفته و هر کس معصیت و نافرمانى او کند گمراه شده است و هر کس به سوى او بازگردد - توبه کند - از گمراهى رسته است.

به همه گفته ام و ميگويم ،من حسينی ز دولت حسنم - حميد عليمی دانلود

اى حسین، تو را سفارش مى‌‏کنم که در میان بازماندگان و فرزندان و اهل بیتم که خطاکاران آنان را با بزرگوارى خود ببخشى و نیکوکاران آن‏ها را بپذیرى و بعد از من جانشین و پدر مهربانى براى آنان باشى.
مرا در کنار قبر جدم رسول خدا(ص) دفن نما، زیرا من سزاوارترین فرد براى دفن در کنار پیامبر خدا(ص) و خانه او هستم، چنانچه از این کار تو را مانع شدند سوگند مى‏دهم تو را به خدا و مقامى که در نزد او دارى و به پیوند و خویشاوندى نزدیکت‏با رسول خدا(ص) که مبادا به خاطر من حتى به اندازه خون حجامتى، خون ریخته شود تا آن که پیغمبر خدا(ص) را ملاقات کنم و در نزد او نسبت‏به رفتارى که با ما کردند شکایت نمایم.»
و در روایتى دیگر وصیت آن حضرت چنین نقل شده:
برادرم، آن گاه که از دنیا رفتم، بدنم را غسل بده و حنوط کن و کفن نما و جنازه‏ام را به سوى حرم جدم ببر و در آن جا دفن کن، چنانچه از دفن جنازه من در کنار قبر جدم مانع شدند، تو را به حق جدم رسول خدا(ص) و پدرت امیرمؤمنان و مادرت فاطمه زهرا(س) با هیچ کس در گیر مشو و به سرعت جنازه مرا به بقیع برگردان و در کنار آرامگاه مادرم دفن نما.»

مظلومیت امام حسن(ع) با همه فرق دارد - استاد فاطمی نیا    دانلود

حضرت آیت الله «وحید خراسانی» در سخنرانی خود به مناسبت شهادت امام حسن مجتبی(علیه السلام) در هفتم صفر، بر اهمیت شناخت امام حسن مجتبی (ع) درسخنانی این گونه بیان داشت:

«مردی با خنجر خون‌ آلود از خرابه بیرون آمد. مردم وارد خرابه شدند؛ متوجه شدند کسی در خاک و خون دست و پا می ‌زند. مرد را با خنجر خون ‌آلود گرفتند. گفتند: تو در این خرابه چه می کردی؟ گفت: در این خرابه این مرد را کشتم. او را با خنجر خون ‌آلود در محضر امیر المؤمنین بردند؛ مرد اقرار کرد: یا علی! کشتم این مرد را.
امام دستور دادند: ببریدش برای قصاص. تا مرد را بردند کسی دوان دوان آمد و گفت: دست نگه دارید! شمشیری که می خواستند با آن گردنش را بزنند متوقف کردند. مرد گفت: «قاتل منم؛ او را به ‌خطا گرفتید.» مردم وا ماندند؛ او می‌گوید: من قاتلم؛ این می‌گوید: من قاتلم. برگشتند، هر دو را در محضر امیرالمؤمنین (ع) آوردند.
آن کسی که باب مدینه‌ ی علم است (یعنی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع)) به همه ی عام  و خاص مردم، فرمودند: هر دو را نزد فرزندم حسن بن علی ببرید، تا او نظر بدهد.»
کسی که امیر المؤمنین (ع)، ‌مرجع اولین و آخرین، به او ارجاع بدهد، باید فهمید او کیست! [از اینجاست که عظمت امام حسن(ع) معلوم می شود.]
هر دو را پیش حضرت مجتبی(ع) آورند. واقعه را گفتند: این یکی می‌ گوید: من کشتم؛ این دیگری آمده، می ‌گوید: او نکشته، من کشتم. حضرت فرمودند: هر دو را آزاد کنید؛ دیه ‌ی آن مقتول را از بیت المال بدهید.
بعد که واقعه به اینجا رسید، امیر المؤمنین فرزندش را احضار کرد؛ پرسید: مستندت چیست؟
او به کسی که خودش صاحب علم الکتاب است، عرضه داشت: پدر! این شخص کسی را کشته و لکن کسی را هم إحیاء کرده است. به آن قتل، مستحقّ قصاص است؛ به این إحیاء مستحق عفو است. آن قتل و این إحیاء با هم تزاحم (تداخل) می‌ کنند. بعد از تزاحم، نوبت می ‌رسد به حل مشکل؛ هر دو باید آزاد بشوند. به قانون «عَدم ذِهاب دَم مسلِم هَدَراً» (به معنی: خون مسلمان هدر نمی رود و حتماً دیه بابت آن باید پرداخت شود)، باید دیه داده بشود، دیه هم در چنین موقعی، چون مصلحت عام است، باید از بیت المال ادا بشود.»
ایشان در ادامه ی سخنان خود بیان کردند:
«ارکان کمال بشر چهار رکن است: یک رکن علم است؛ یک رکن حلم است؛ یک رکن شجاعت است؛ یک رکن کرم و سخاوت است. علمشان که همچو علمی بود.
حلمشان چه حلمی است؟!
حلمشان حلمی است که وقتی جنازه‌ اش را برداشتند، مروان [علیه اللعنه] پایه ‌ی تابوت را گرفت. پرسیدند: تا زنده بود، خون به دلش کردی! حالا بعد از شهادتش، پای جنازه‌ اش این چنین آمده ‌ای؟ گفت: خون به دل کسی کردم که حلمش به اندازه‌ ی کوه های عالم بود!
کرمشان چه کرمی است؟! چه باید گفت؟! تمام بزرگان عامه و خاصه، همه این روایت را نقل کرده ‌اند: اشبه الناس برسول الله حسن بن علی بن ابی طالب (ع) است. اشبه الناس برسول الله! (شبیه ترین مردم به رسول خدا(ص))
[امام حسن(ع)] دید غلامی نشسته است و سگی مقابلش زانو زده. غلام، گرده نانی دارد، یک لقمه خودش می‌خورد، یک لقمه را به این سگ می ‌دهد. ایستاد و تماشا کرد؛ کار این غلام را دید. بعد پرسید: تو که هستی؟ گفت: غلامی هستم، مولای من صاحب این باغ است. فرمود: اینجا بنشین، تا من برگردم. رفت و برگشت، تا آمد غلام را صدا زد؛ غلام برخواست. امام فرمود: تو را از مولایت خریدم. غلام ایستاد و گفت: سمعاً و طاعةً یا ابن رسول الله! امام باز هم فرمود: خریدمت اما آزادت کردم‌؛ این باغ را هم خریدم، به تو بخشیدم.
این ‌هم کرمش است!
آن علمش! آن حلمش! این کرمش! آن وقت مصیبت این است:
پسر هند جگرخوار، ملعون روزگار، آن کسی که صفحات اعمال ننگین او، به قدری است که قابل حد و حصر نیست، چنین کسی بر مسند بنشیند و چنان کسی پای منبر او بنشیند.
این زندگی تمام شد، منتها کرم تنها این نبود! آنی که عجیب است، این است:
وقتی پاره‌های خون دل میان تشت ریخت، برادرش سید الشهداء آمد، کنارش نشست.
سید الشهداء پرسید: برادرم چه کسی با تو این کار را کرده؟ به برادرش حسین بن علی گفت: از من نپرس! کسی که با من این کار را کرده، من می ‌شناسم، اما هرگز ابراز نخواهم کرد!
آن مظهر ستار العیوب؛ حسن بن علی (ع)، کسی که این جور پرده ‌ی عیب قاتلش را بپوشد، با این جود و کرم با دوستانش چه خواهد کرد؟!
امام حسن را بشناسید و بشناسانید!

منبع: شفقنا 19/9/92؛ امام حسن را بشناسید و بشناسانید !؛ با اندکی تصرّف.

در آیة 138 «سورة بقره»، بحثی با عنوان صبغه الله مطرح شده است که بیانگر یک اصل مهم و ضروری دین است. بنابر آنچه در روایات متعدد از ائمة معصومان(ع) به ما رسیده است، همچنان که در تفاسیر مختلف شیعه، مثل تفاسیر «المیزان» و «نمونه» آمده است، صبغه همان ایمانی است که رنگ خدایی داشته باشد.1
در آیات قبل از آیة 138، از عموم پیروان ادیان دعوت شده است که از برنامه‌های همة انبیا تبعیّت کنند و اوّلین فرمانی که به همة آنها داده مي‌شود، این است که تنها رنگ خدایی را بپذیرند که همان ایمان و توحید خالص است. قرآن با این بیان، فرمان مي‌دهد که همة رنگ‌های نژادی و قبیلگی و سایر رنگ‌های تفرقه انداز را بردارند و همگی به رنگ الهی در آیند.
در تفاسیر آمده است كه در ميان مسيحيان معمول بود كه فرزندان خود را غسل تعميد مي‏دادند، گاه ادوية مخصوص زرد رنگي به آب اضافه مي‌كردند و مي‌گفتند:
اين غسل مخصوصاً با اين رنگ خاص، باعث تطهير نوزاد از گناه ذاتي‌ای كه از آدم به ارث برده است مي‏شود.
قرآن بر اين منطق بي اساس، خطّ بطلان مي‏كشد و مي‏گويد:
«بهتر اين است كه به جاي رنگ ظاهر و رنگ‌هاي خرافاتي و تفرقه‏اند از، رنگ حقيقت و خدايي را بپذيريد تا روح و جانتان از هر آلودگي پاك گردد.»2
در روایاتی که در تفسیر این آیه و به طور ویژه در مورد کلمه صبغه الله آمده‌اند، معانی متعدّدی گفته شده است. در روایتی که از امام صادق (ع) به ما رسیده است، در تفسیر این آیه، صبغه الله را به اسلام تعبیر کرده‌اند.3
در این روایت، تفسیر آیه به طور کلّی، اسلام و به طور اخص، پذیرش ولایت اهل بیت(ع) است4 که باعث مي‌شود زندگی مردم در مسیر درست قرار بگیرد و در پرتو آن، نزاع‌ها و کشمکش‌ها و ریشه‌های نفاق و تفرقه برکنده شود.
بنابراین طبق آیات قرآن، منظور از صبغة الهی، همان اسلام است و بر اساس روایاتی که در تفسیر این عنوان از ائمة معصومان(ع) به ما رسیده است، منظور از اسلام نیز ولایت علیّ بن ابی طالب(ع) و فرزندان ایشان است. همچنین در روایاتی از ائمة معصومان(ع) گفته شده است، منظور از عروة الوثقی که دستگیرة محکم الهی است، همان پذیرش ولایت ائمة هدی (ع) در مقابل ولایت طاغوت است.5 کسی که به ولایت طاغوت متمسّک شود، هلاک مي‌گردد؛ ولی در سایة ولایت و محبت اهل بیت(ع) همة تفرقه‌ها، تبدیل به وحدت مي‌شود؛ زیرا این صبغة الهی بر اساس فطرتی است که طبق آیات قرآن، همة انسان‌ها بر اساس همین فطرت آفریده شده‌اند.6 امام علی(ع) می‌فرمایند: «ای کمیل، ايمان يا حالت استقرار دارد و در جاي خود محكم است، يا همچون چيزي است كه به امانت و عاريه گذاشته شده باشد. از آن بپرهيز كه ايمان عاريتي داشته باشي! و تو آنگاه شايستة ايمان ثابت و استقرار، يافته مي‏شوي كه از متن راه روشن بروي، راهي كه تو را به انحراف نمي‏كشاند، و از روش حق‏پرستان دور نمي‏كند».7 به تصریح روایات، این راه روشن، راه اهل بیت(ع) است.
با این تفسیر ایمان که در اصل اسلام است همان تمسّک به محبّت و ولایت امیرالمؤمنین(ع) و ائمة بعد از ایشان است که همچون ریسمانی محکم، انسان‌ها را از تفرقه نجات مي‌دهند. دلیل این امر آن است که همة انسان‌ها بر فطرت الهی و قدم برداشتن در راه ائمه(ع) که بر اساس فطرت است، آفریده شده‌اند. از این رو راه محکم و استوار است؛ همان راهی که رنگ خدایی به زندگی ما مي‌بخشد.

پی نوشت‌ها:
1. تفسیر المیزان،ذیل آیه.
2. تفسیر نمونه ذیل آیه.
3. عبد اللَّه بن سنان گويد: حضرت صادق عليه السّلام در تفسير آيه شريفه صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً فرمود: يعني اسلام.  بحار الانوار، ج 1، ص 91.
4. مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَي عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَي صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً  قَالَ صَبَغَ الْمُؤْمِنِينَ بِالْوَلَايَةِ فِي الْمِيثَاقِ. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 23، ص 379.
5. تفسير فرات بن إبراهيم مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ أَبِي مُوسَي عِمْرَانَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَيْدٍ الْفَارِسِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ تَعَالَي صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً  قَالَ صِبْغَةَ الْمُؤْمِنِينَ بِالْوَلَايَةِ. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج‏23، ص  367.
6. الامام الباقر(ع) (او الصّادق «ع») ـ في قول اللَّه عزّ و جلّ: «صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَةً» قال: الصّبغة هي الاسلام. و قال في قوله عزّ و جلّ: «مَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقي»، هي الايمان … الحياة با ترجمه احمد آرام، ج‏1، ص 389.
7. بصائر الدرجات عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَي عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَي الْخَشَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِهِ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها قَالَ فَقَالَ عَلَي التَّوْحِيدِ وَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلِيٍّ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(ع)
الامام علي(ع): يا كميل! إنّه (الايمان) مستقرّ و مستودع. فأحذر أن تكون من المستودعين؛ و إنّما يستحقّ أن تكون مستقرّا، إذا لزمت الجادّة الواضحة، التي لا تخرجك الي عوج، و لا تزيلك عن منهج.

طرح مسأله

این نوشتار، در صدد بیان اصول و فنون پژوهش است، مسأله اصلی در این مقام را چنین می توان تقریر کرد: مقاله های پژوهشی چه تمایز ساختاری با مقاله های ترویجی، اطلاع رسانی و آموزشی دارند. در تدوین مقاله های پژوهشی چه اصولی را باید رعایت کرد؟ پاسخ به این مسأله را با مقدمه ای فراگیر، در زمینه مراحل مختلف فرایند تحقیق ارائه می کنیم.

مراحل عملیاتی پژوهش

هر برنامه پژوهشی، به یک معنا، سه مرحله عمده دارد: طراحی، اجرا و گزارش.

1. مرحله طراحی

طراحی درست پروژه تحقیقاتی، تأثیر ژرفی در اثربخشی تحقیق دارد. در طرح تحقیقاتی باید مسأله تحقیق را تعریف و مسائل مندرج در آن و فرضیه های مربوط را با صورتبندی بیان کنیم، هدف و ضرورت تحقیق متمایز از فواید آن، پیشینه تحقیق، بودجه بندی زمان، بودجه بندی هزینه از سرفصل های عمده طرح تحقیقاتی اند.

2. مرحله اجرا

اجرای پروژه تحقیقاتی به صورت غالب، متضمن پنج گام اساسی است، موفقیت در هر گامی به موفقیت در گام پیشین وابسته است:
2.1 . تشکیل پرونده علمی: شناسایی اجمالی منابع و اسناد و جمع آوری آن ها نقشی مهم در تمرکز ذهنی محقق و صرفه جویی در زمان تحقیق دارد و بهره وری پژوهش را افزایش می دهد. امروزه، استفاده از کتابخانه های دیجیتالی تشکیل پرونده علمی را بسیار آسانیاب، سریع و غنی کرده است. برخی از موسسه های پژوهشی پیشرو، برای استفاده از شبکه کتابخانه های الکترونیکی تأسیس سیستم متمرکز کرده اند. استفاده از این شبکه ها، زمان تشکیل پرونده علمی را به میزان صد برابر کاهش می دهد.
2.2. نقادی منابع: مکرر یادآوری شده است که از هر منبعی نباید استفاه کرد. یکی از وظایف استاان راهنما، بیان این است که کدام مقاله یا کتاب را نخوانید. برخی از منابع با بهره وری تحقیق منافات دارند. بنابراین، گام دوم این است که منابع و اسناد شناسایی شده از حیث اصالت و اعتبار آن ها نقادی و سنجش شوند و منابع غیر معتبر و اسناد غیر اصیل حذف گردند. ملاک اصلالت و اعتبار، مسأله و فرضیه تحقیق است.
2.3. ترتیب تاریخی منابع: در مطالعات کتابخانه ای، رعایت ترتیب تاریخی منابع از گذشتگان به آیندگان، راهگشا است. بنابراین، منابع گزینش شده را به لحاظ تاریخی چنان مرتب کنید که قدیمی ترین منبع را ابتدا مطالعه کنید.
2.4. فیش برداری: چهارمین گام، گردآوری داده ها از منابع و اسناد است که در مطالعه کتابخانه ای به آن فیش برداری می گویند. در فیش برداری، سلیقه های فراوان وجود دارند. در انتخاب شیوه فیش برداری می توان به دو ملاک توجه کرد: افزایش تمرکز ذهنی محقق و کاهش زمان.
شیوه های فیش برداری مسأله محور هر دو ملاک را تأمین می کنند. اصل مسأله محوری تحقیق اقتضا می کند، محقق با داشتن مسأله، سراغ منابع برود و یافته های خود را در ذیل هر مسأله و به ترتیب تاریخی منابع، در یک برگ (یا برگ های پیوستی) فیش برداری کند.
2.5. پردازش اطلاعات: تجزیه و تحلیل اطلاعات، آزمون فرضیه و استنتاج نتایج تحقیق آخرین گام اجرای پروژه تحقیقاتی است. اصول و فنونی که تا کنون بررسی شده اند، ابزارهای این مرحله از پژوهشند.
3. مرحله گزارش
تدوین نتایج تحقیق و ارایه آن به محافل علمی از مهم ترین اقدام های محقق است. آنچه نزد دیگران سنجش و ارزیابی می شوند، گزارش تحقیق است. گزارش نتایج پژوهش، در جامه هایی چون پایان نامه، کتاب و مقاله پژوهشی انجام می گیرد. قسم سوم، رایج ترین نوع گزارش نویسی است، انتشار مقاله پژوهشی از شاخص های مهم مشارکت در تولید علم و در مقیاس جهانی است.
مقاله پژوهشی تمایز ساختاری با مقاله های آموزشی، ترویجی و اطلاع رسانی دارد؛ همکارانی که در امر مقدس آموزش ماهر و حرفه ای اند، غالباًً در مقام تدوین مقاله پژوهشی، ناهشیارانه جهت گیری آموزشی و ترویجی می یابند، مقاله آنان همان درش هایشان است که وجود کتبی یافته است. مقاله پژوهشی در مقام انتقال یافته های دیگران نیست، بلکه در مقام ارائه مستند و مستدل یافته علمی محقق است. نوآوری مقوم پژوهش و مقاله پژوهشی است. نویسنده مقاله پژوهشی هم به یافته جدید اشاره می کند و هم ادله، منابع و روش خود را ارائه می کند تا در معرض داوری و ارزیابی دانشمندان قرار گیرد. به همین دلیل، یکی از شاخص های پژوهشی بودن مقاله، تعداد ارجاعاتی است که محققان بعدی از سر تأیید و استفاده به آن مقاله می دهند.
با توجه به ساختار مقاله پژوهشی، تدوین چنین مقاله ای در هشت گام اساسی انجام می شود:
3.1. عنوان: ظریف ترین امر در هر مقاله پژوهشی، انتخاب عنوان آن است. طبقه بندی های مختلفی از عنوان ارایه شده اند (ر.ک: پوری سلطانی، اصطلاحنامه کتابداری، مدخل عنوان). به عنوان مثال، چکیده عنوان، عنانی است که نویسنده به نوشته خود می دهند و حکم خلاصه و یا جکیده مقاله را دارد. این عنوان بیش تر مبیّن موضوع نوشته است تا مطالب مندرج در آن؛ از این رو، راهنمایی برای محتوای مقاله نیست (همان)، عنوان محتوانما بر خلاف چکیده عنوان، به اندازه کافی نشان دهنده مباحث و مطالب محتوایی مقاله است، چنین عنوانی را در فهرست نویسی بیش تر به کار می برند.
در انتخاب عنوان مقاله، چند نکته مهم قابل توجه اند:
یک. عنوان را ناظر به مسائل انتخاب کنید. در مقاله های آموزشی و ترویجی معمولاً عنوان ناظر به موضوع است، اما در مقاله های پژوهشی، به دلیل اهمیت مسأله محوری، عنوان ناظر به مسأله است.
دو. اخذ پاسخ مسأله در عنوان، شایسته نیست. عنوان را باید نسبت به پاسخ بی طرف تعبیر کرد. فرض کنید کسی درباره مسأله تناقض در یک متن به تحقیق می پردازد و نتیجه، آن است که تناقض در این متن موهوم و پنداری است. چنین کسی نباید در عنوان تعبیر «تناقض موهوم» را اخذ کند، چنان که در عناوینی چون «دین یا توسعه» به دلیل ایهام (یا)، موضوع و پاسخ محقق اخذ شده است.
سه. عنوان باید رسا، بلیغ و فصیح باشد. در شرایط مساوی عنوان کوتاه بهتر است و در هر شرایطی از اخذ عنوان تکراری پرهیز کنید. به عنوان مثال، انتخاب عنوان «نردبان آسمان» با توجه به این که زرین کوب آن را برای کتاب به غارت رفته خود انتخاب کرده بود، برای تحقیقات دیگر، شایسته و مبتنی بر ذوق سلیم نیست.
چهار. عنوان باید از تعابیر احساسی و عاطفی عاری باشد. به کار بردن زبان دقیق در عنوان تحقیقاتی لازم است.
3.2. چکیده: غالب همکاران نوآشنا، در نوشتن چکیده با ابهام مواجه می شوند و به تفاوت چکیده و خلاصه توجه نمی کنند. چکیده در اصطلاح دانش اطلاع رسانی، به خلاصه ای از یک نوشته اطلاق می شود که شامل فشرده تمام مطالب مهم یا فشرده قسمت های ویژه یا فهرستی از محتوای آن نوشته باشد. چکیده را از جهاتی مختلف تقسیم بندی می کنند: مانند چکیده پدیدآور، تلگرافی، چکیده تمام نما، توصیفی، راهنما و سوگیرانه، مراد از چکیده در مقاله پژوهشی، چکیده پدیدآور است که توصیفی، بدون سوگیری و به عنوان چکیده تمام نما توصیفی نگاشته می شود.
چکیده نویس، در مقالات پژوهشی دو هدف عمده را دنبال می کند:
یک. کمک به خواننده تا ضرورت یا عدم ضرورت مطالعه تمام مقاله را دریابد و از همه مباحث مقاله (مسأله، نظریه های مختلف، ادله و روش و نتایج تحقیق)تصویری به دست آورد. این هدف از حیث توجه به حقوق خواننده در اخلاق پژوهش مهم است. چکیده مقاله باید به زبان صریح و توأم با صداقت، همه مقاله را نشان دهد.
دو. کمک به جست و جوکنندگان الکترونیکی برای دستیابی به چکیده پژوهش که در سایت منعکس است.
در نگارش چکیده چند نکته را توجه کنیم:
زبان و ادبیات چکیده، همان زبان مقاله است. هرگز زبان فهرست و گزارش از مقاله به کار نبرید.
همه مطالب مهم و اساسی مقاله و نتایج کیفی و کمی مندرج در آن را به اختصار نشان دهید. به یاد داشته باشیم که چکیده مقاله پژوهش، چکیده تمام نمای راهنما است و تدوین آن دشوار است.
از ذکر مثال، توضیح مفهومی و ذکر منابع در چکیده خودداری کنید. چکیده فقط نشانگر تصور شما از مسأله یا مسائل تحقیق، نظریات گوناگون، نظریه شما و ادله و روش تحقیق است. همچنین، چکیده فاقد ارزشیابی در محتوا است.
در الگوگیری از چکیده مقاله های پژوهشی محققان پیش کسوت و یا مجله هایی که از ویراستاران توانمند برخوردارند، استفاده کیند. شماره های اخیر مجله مقالات و بررسی ها قابل توصیه است.
3.3. کلید واژه: یا واژگان کلیدی. توجه به این که کلید واژه در واقع جانشین فهرست موضوعی مقاله و نمایه است، از این رو نقش نمایه را در جست و جوهای الکترونیکی و اینترنتی دارا است. تعداد کلید واژه ها در حدود شش یا هفت موردند و نشانگر مباحث مهم مقاله می باشند.
3.4. طرح مسأله: مقدمه مقاله را به طرح دقیق مسأله اختصاص می دهیم. فراموش نکنیم که «صورتبندی یک مسأله می تواند کل راه حل آن را بر ما آشکار سازد» (پوپر، اسطوره چهارچوب، ص 211)، در طرح مسأله ابتدا باید به تعریف مسأله تحقیق پرداخت، آنگاه با ابزارهای منطقی، آن را دقیقاً صورتبندی و شاکله آن را تدوین کرد. همچنین، بحث از ضرورت طرح این مسأله، پیشینه تحقیق، پیش فرض ها و روش حل مسأله را در مبحث طرح مسأله می توان آورد. طرح مسأله نقشی مهم در درمان حاشیه پردازی و انحراف از کانون اصلی مقاله دارد و رابطه خواننده و نویسنده را تسهیل و تصحیح می کند. برخی از مجلات پژوهشی، مانند مقالات و بررسی ها، طرح مسأله را الزامی تلقی می کنند. ترجیح آن است که هر مقاله ای تنها در پی حل یک مسأله باشد.
3.5. بدنه اصلی مقاله : بدنه اصلی مقاله، گزارش کامل از پژوهش است. اشاره به نظریات رقیب در حل مسأله، نقد مستند و مستدل آن ها، بیان نظریه مختار و دفاع از آن عمده ترین مباحث مقاله است. از هر گونه بحث مفصل در تحلیل پیشفرض ها، اختصار و ارجاع به اسناد اولیه الزامی است. ارجاع در متن به دلیل افزایش در تمرکز و کاهش در زمان، حقوق خاننده را بیشتر از سایر روش های ارجاع رعایت می کند و از این رو، اخلاقی تر است. بدنه اصلی مقاله غالباً در دو تراز سنجیده می شود: اعتبار منابع و کفایت ادله و صحت نتایج.
یادداشت هایی را که متضمن مباحث فرعی اند، می توان در پاورقی آورد. عده ای از مجلات پژوهشی، جایگاهی مستقل از ساختار مقاله را پس از بدنه اصلی به آن اختصاص می دهند.
3.6. نتیجه: حاصل پژوهش، بدون بیان ادله و شواهد، در پایان مقاله بیان می شد. نتیجه بر خلاف چکیده متضمن تعریف و بیان مسأله، ذکر ادله، اسناد و دیدگاه های رقیب نیست. نتیجه مقاله، صرفاً نشان می دهد که مطالعه نظام مند چه توآوری ای دارد.
3.7. تشکر: چنانچه، مطالعه شما توسط اشخاص یا سازمان هایی حمایت شده است. تشکر از آن ها را در این بخش می آورید.
3.8. منابع: مشخصات کتاب شناختی منابع تحقیق، باید در پایان مقاله بیان شوند. شیوه های مختلف در این امر وجود دارند. انتخاب شیوه، بستگی به روش ارجاع نویسی در بدنه اصلی مقاله دارد. نام مشهور نویسنده و مشخصات اسمی کامل وی، عنوان دقیق و کامل کتاب، نام مصحح، مترجم و ویراستار، محل نشر، ناشر، تاریخ نشر مشخصاتی اند که نباید فراموش گردند. برخی از مجلات منابع مقاله را با عنوان کتاب شناسی می آورند و برخی آن را متمایز ار کتابنامه اخذ می کنند.

شورای عالی حوزه علمیه قم      

چكيده

موضوع پايان نامه حاضر، مشاركت سياسي زنان از نگاه اسلام است و هدف از طرح آن، تبيين جايگاه مشاركت سياسي زنان در اسلام و تعيين حدود آن در عصر جديد مي‌باشد.

براي روشن شدن موضوع پس از تعریف معنا و مفهوم مشارکت سیاسی، دیدگاههای مختلف در باره‌ي حضور سياسي زنان بررسی شده و با توجه به مبنای فکری هریک از نظریه پردازان، در مورد جایگاه و نقش زن در خانواده و جامعه عقیده آنان بیان شده است. براي تأييد جواز مشاركت سياسي زنان در جامعه، از قرآن و روايات استفاده شده و زناني چون ملكه سباء، مادر و خواهر حضرت موسي(عليه السلام )، مادر و همسران حضرت ابراهيم(عليه السلام ) و حضرت مريم(سلام الله عليها) به عنوان الگوي مشاركت سياسي زنان در قرآن نام برده شده و از روايات نيز به نمونه هاي بارزي چون حضرت خديجه(سلام الله عليها) و حضرت زهرا(سلام الله عليها) و حضرت زينب(سلام الله عليها) و ام سلمه اشاره گرديده و همچنین نمونه‌هاي قرآني و روايي از الگوهاي منفي مشاركت سياسي ذكر گردیده و در پایان حدود مشاركت سياسي زنان در عصر حاضر بر اساس آموزه هاي ديني و احكام اسلامي‌بيان شده كه شامل مباني مشاركت سياسي زنان و موانع و پيامد ها مي‌باشد؛ كه براي هر كدام راهكار جداگانه اي ارائه شده است .

كليد واژه ها : مشاركت، سياست، زن، قرآن، روايات، الگو، حدود.

معنوی شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که   قوه سامعه معنوی چیست ؟عملکرد آن چگونه است و  به چه کار انسان می آید ؟

از پيوستن قسمت پايانى آيه «لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَة وَ تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ »[1] به قسمت پيش از آن، راهنمايى مى‏شويم كه مسير طبيعى براى بشريّت مسير تقدّم و پيشرفت است، از آن روى كه آزموده‏ها و نيكيهاى آن با گذشت زمان افزايش پيدا مى‏كند، و سبب افزوده شدن فهم و نگاهدارى فهميده‏ها و شناخت مى‏شود، و اين در صورتى است كه شخص از ناحيه معنوى سالم و از گوشى شنونده و نگاهدارنده برخوردار بوده باشد، ولى اگر خود به تراز قدرت تعقل كردن درباره حقايق و فرا گرفتن آنها نرسيده باشد، نمى‏تواند پيشرفتى رو به جلو داشته باشد، بلكه به همان لغزشگاههايى مى‏رسد كه پيشينيان گرفتار آنها شدند و سرنوشتى همچون سرنوشت آنان خواهد داشت.

خداوند در این آیه از آن روى فرمود «أذن» كه گوش روزنه دريافت معرفت انسانى بر تاريخ است،[2] و مفرد و نکره آمدن آن دلالت میکند كه اُذن واحد هر گاه راعى اوامر و نواهى الهى باشد سواد اعظم خواهد بود نزد خدای سبحان بر وجهى كه ما سوى آن كالمعدوم باشد و اگر چه بكثرت همه ما سوى همه آسمان و زمين پر شده باشد.[3]

و شك در آن نيست كه مقصود از «أذن» نه خود گوش بلكه چيزى در ماوراى آن است، زيرا كه گوش ظرف علم نيست بلكه وسيله‏اى است كه آن را بر ظرف و وعاء خود میرساند كه همانا قلب است، و از مهمترين شرايط فراگرفتن حق این است:

صفحات: 1· 2

چکیده

بشر همواره برای رسیدن به هدف عالی رشد و سعادت نیازمند راه و دستورالعمل دینی است از جهتی برای بقای روحی سلیم مستلزم برخورداری از جسمی سالم می باشد و اقتضای آرامش جسم، داشتن محیط زیستی عاری از آلودگی ها و مشکلات است در این راستا فقه اسلامی، مجموعه ای از احکام و قواعد دینی را برای حیات اجتماعی و فردی مردمان می نمایاند.

جایگاه فقه در صدور احکام توسط فقها در عرصه محیط زیست، از اهمیت بالایی برخوردار است، امام خمینی قدس سره نسبت به محیط زیست توجه ویژه ای داشتند و می فرمایند: فقه تئوری اداره انسان از گهواره تا گور است. جایگاه فقه و استنباطات فقهی در استخراج احکام و قوانین کلی مرتبط با محیط زیست بسیار کارآمد بوده  صدور احکام مربوط به موضوعات جدید، از جمله در باب محیط زیست، می تواند خیلی از مسایل و سؤالات و چالش های جدید طبیعت و محیط زیست را حل کند.

در این مقاله به بیان ضرورت بحث محیط زیست طبیعی در برخی قواعد فقهی(لاضرر،اتلاف و…) پرداخته شده و لزوم ارتباط میان این دو موضوع مورد بررسی قرار داده شده است.

«چکیده مقاله ف، مسچی»

خرداد92

چکیده

    یکی از مباحث طولانی و مهم که دستیابی به نظر نهایی درباره آن بسیار دشوار بوده و اتخاذ روش معین در آن مبنی بر پذیرش مسلک دقیقی دراین باره می باشد، بحث تجری است.

    سوال اصلی ما دراین مقاله این است که آیا متجری مستحق عقاب هست یانه ؟در پاسخ میتوان گفت : باتوجه به اینکه متجری قصد مخالفت بامولایش راداشته است مستحق عقوبت هست  که ما برای رسیدن به جواب این سوال مقاله حاضر را در چهار بند گرداوری کرده ایم که باتوجه به موضوع مسئله کار به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است :

1) جایگاه موضوع تجربی در مباحث اصولی و اینکه آیا این موضوع از مباحث اصولی است یا نه می پردازیم 2)معنای تجربی در لغت و اصطلاح 3) نظرات و اقوال شهید صدر و آیت الله جعفر سبحانی درباره اختیاری بودن یا نبودن آن، درجه قبح فعل متجری به و استحقاق یا عدم استحقاق عقاب شخص متجری پرداخته شده 4)تطبیقات فقهی و ثمره برای آن ذکر خواهد شد.

«چکیده مقاله ف، عیوضی»

خرداد92     

شوراي عالي حوزه ي علميّه قم

مركز مديريت حوزه هاي علميّه خواهران

مـدرسـۀ علميّـه کـوثـر

موضــوع مقالـه:

قوای معنوی انسان کامل

تهیه و تنظیم: لیــلا سپهـری

چکیده

از آنجا که قرآن كريم ميان دنيا و آخرت مرز زماني قرار نمي‌دهد بلکه آخرت را، مرتبه‌اي در باطن همين دنيا و عالمي در طول همين عالم می داند، لذا انسان میتواند همزمان با زندگی مادی به زندگی معنوی در همین نشئه دنیایی دست یابد.[1]

ولی چون راه رسیدن به غایت زندگی معنوی در گرو فهمیدن حقایق معنوی است و درک حقایق معنوی هم ابزاری متناسب و خاص می طلبدکه در وجود خود انسان به ودیعه گذاشته شده و باید کشف گردد. لذا انسان ابتدا باید این قوا را بشناسد و آن ها را پرورش دهد و در پرتو آن تبدیل به انسان کاملی گردد که همه قوای ادراکی خود را تکمیل کرده ، و با به کار بردن آن ها به شناختغایت و حقایق زندگی معنوی دست یابد.

در این راستا اولین سوال اساسی این است که قوای معنوی انسان کامل کدامند؟ و کارکرد آنها به چه صورتی و در چه شرایطی است؟ >

از جمله این قوای معنوی، قوه شامه معنوی است. هر چه طينت انسانى لطيف باشد بهمان اندازه شامه معنوی او پرتوانتر می شود چنانكه يعقوب (ع) گفت: «إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَ یا در ماجرای جنگ خندق حضرت رسول(صلی اللَّه عليه وآله) از جهش برقى كه از اصابت كلنگ به سنگى نمايان شد، فرمود: در اين برق سقوط امپراطورى‏ها را ديدم و این قوه مخصوص کسانی است كه داراى مقام كشف و شهود هستند. قوه دیگر نيروى درك و تشخيص است یعنی انسان با چشم خود راه‏هاى عافيت و سلامت را از موارد هلاكت تميز داده، و به حق رسيده باشد. نه اينكه حق و باطل برايش يكسان و مشتبه باشد.چنانچه خدای تعالی در سوره ص/45 پیامبران خود را به داشتن این قوه می ستاید.

قوه سوم، قوه سامعه معنوی است. گوش روزنه دريافت معرفت انسانى بر تاريخ است، هر گاه راعى اوامر و نواهى الهى باشد سواد اعظم خواهد بود که سبب افزوده شدن فهم و نگاهدارى فهميده‏ها و شناخت مى‏شود. ولی در صورتی که به تراز قدرت تعقل و ادراک حقايق نرسيده باشد، نمى‏تواند پيشرفتى رو به جلو داشته باشد، بلكه به همان لغزشگاههايى مى‏رسد كه پيشينيان گرفتار آنها شدند. قوه چهارم، قوه لامسه معنوی است اگر نورانيّت قلب انسان تحت تأثير إلقاءات شيطان از ميان برود لازم است با توجّه و یاد خدا آنرا برطرف كند چرا که به سبب تقوا انسان دارای قوه روشنايى و ديد باطنى و نورانيّت می شود. قوه پنجم، قوه ذائقه معنوی است که انسان با ترک گناه و رها کردن دلبستگی های مادی شوق و تمایل وصف ناپذیری برای مناجات و عبادت پیدا می کند. این قوا تحت شرایطی حقایق عالم را فرا می گیرند از مهمترين شرايط آن: پاك بودن از حجابهايى چون غفلت و انكار، وانديشه‏ها و ايستارهاى از پيش فراهم آمده است. و دیگری بالا بودن تواناييهاى علمى و ايمانىاست چون درجات معرفت نسبت به حقايق، با اختلاف تواناييهاى علمى و ايمانى در نزد انسان وابستگى دارد.

                                   شوراي عالي حوزه ي علميّه قم

                               مركز مديريت حوزه هاي علميّه خواهران

                                     مـدرسـۀ علميّـه الـزهـــراء^(س)

                                             موضــوع: آثـار تربیتـی توکـل از دیدگـاه قـرآن

                                                  تهیه و تنظیم: لیلا سپهری

                                                     بهمن ماه 1391

امروزه پیچیدگی های زندگی و کم رنگ شدن مقوله توکل در زندگی افراد سبب شده که انسان ها در رویارویی با تعارضات و ناکامی ها، دچار عوارض روحی و روانی  ای چون اضطراب و ترس و خشم و پرخاشگری و گاهی اختلالات شخصیتی و رفتارهای ناصحیح گردند و از آن جا که اغلب به دنبال هر اطلاع و شناختی گرایش و رفتاری رخ می دهد، لذا اطلاع و آگاهی از آثار تربیتی توکل، آن هم از منبع الهی مورد اعتقاد مسلمانان  نتیجه اثربخشی در زندگی افراد خواهد گذاشت چرا که به دنبال شناخت صحیح از این مقوله، گرایش و رفتار صحیح به وجود می آید. و توکل‌ و اعتماد به‌ خدا در امور زندگی به عنوان‌ یک‌ ویژگی‌ سودمند در کنار آمدن‌ با مشکلات، مقاومت‌ در برابر یأس‌ و نومیدی، و مهار اضطراب‌ و افسردگی‌ است. مقامی بزرگ و بسیار اثربخش در زندگی مؤمن است.

 چکیـده

با توجه به اهمیت و ضرورت بحث توکل در اندیشه توحیدی، در این مقاله ابتدا به این سوال پاسخ داده شده که معنای حیقیقی توکل چیست؟ ودر ادامه آثار تربیتی آن بر مبنای آیات کریمه توضیح داده شده است.

از مجموع این آیات استفاده مى شود که منظور از توکل این است که در برابر عظمت مشکلات ، انسان احساس حقارت و ضعف نکند، بلکه با اتکاى بر قدرت بی پایان خداوند، خود را پیروز و فاتح بداند،

نفس توكل يك فوائد و آثارى براى بنده دارد که در قرآن کریم بیان گردیده است که گویای اهمیت و جایگاه آن در اندیشه توحیدی است و یکی از مهمترین نتایجی که قرآن برای توکل بیان می کند، آرامش است. که اضطراب و توحش و هم و غم از انسان زايل مي شود، توکل امید آفرین نیرو بخش و تقویت کننده، و سبب فزونى پایدارى و مقاومت است. و در آیه 12 سوره ابراهیم «توکل ملازم با صبر بر بلیات و استقامت در برابر حملات و صدمات دشمن ذکر شده است.» شكر بر نعم الهى و تسليم افعال و اوامر خدا و رضاى به تقديرات از آثاردیگر توكل است

در آیه 159 آل عمران براى انجام کارهاى مهم ، نخست دستور به مشورت و سپس تصمیم راسخ ، و بعد توکل بر خدا داده شده است. و این مبین این است که توکل بر خدا آدمى را از وابستگی ها که سرچشمه ذلت و بردگى است نجات مى دهد و به او آزادگى و اعتماد به نفس مى بخشد . همچنین در امان ماندن از غرایز نفسانى وشیطانى و شر منافقان، بدون توکل برخدا، محال‏است.

در ذیل به یکی از آثار تربیتی توکل به طور تفصیل می پرداریم.

  داشتن نقش فعال در زندگی

” توكل” با اين محتواى عميق،(در سطور قبل) شخصيت تازه‏اى به انسان مى‏بخشد، و در تمام اعمال او اثر مى‏گذارد، لذا در حديثى مى‏خوانيم كه پيغمبر اكرم (ص) در شب معراج از پيشگاه خداوند سؤال كرد: پروردگارا!

اى الاعمال افضل‏؛ ” چه عملى از همه اعمال برتر است".

خداوند متعال فرمود:ليس شى‏ء عندى افضل من التوكل على و الرضا:”

چيزى در نزد من افضل و برتر از توكل بر من، و خشنودى به آنچه قسمت كرده‏ام نيست” [1].

    بديهى است توكل به اين معنى هميشه توأم با جهاد و تلاش و كوشش است، نه تنبلى و فرار از مسئوليتها. وشك نيست كه آيه ما را به تنبلى و خانه نشينى به اميد نازل شدن روزى از طريق معجزه نمى‏خواند، هرگز … بلكه شايسته است به معنى آن بنگريم و در پرتو اصول كلى كه اسلام آورده است و در آيات ديگر وجود دارد، همچون اصل كوشش و كار و تحمل رنج، درباره آن به تدبّر بپردازيم، بلكه خود آيه در پايان به اين امر اشاره مى‏كند و ما را به آن مى‏خواند كه غبار يأس و نوميدى را از خود دور كنيم، و به روح اميد و توكل خود را بيدار و هشيار نگاه داريم. آيه همچنين در برابر اين وسوسه شيطانى مى‏ايستد كه بعضى بر اثر آن چنان مى‏پندارند كه روزى جز از راه حرام به دست نمى‏آيد، و به همين سبب جدا شدن خود را از نظامها و مؤسسات امرى خارج از توانايى مى‏دانند، در صورتى كه اگر به خدا توكل داشته باشيم هر چه زودتر بدگمانى ما به خوش گمانى مبدل خواهد شد.

 «وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ- و هر كه بر خدا توكل كند، خدا براى او بسنده است.»

مؤمنان را نرسد كه هرگز در قدرت خدا براى تحقق بخشيدن به آنچه وعده كرده است شك كند، هر اندازه كه آن چيز دشوار و در خلاف جهتى باشد كه به نظر شخص مى‏رسد، از آن روى كه اراده خدا برتر از هر چيز است.

 «إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ- خدا به آنچه فرمان دهد مى‏رسد.»

آرى، ما آدميزادگان را اسباب از كار باز مى‏دارد، و ميان ما و آنچه خواهان آنيم عقبات و موانع فراهم مى‏آورد، بدان جهت كه اراده ما محدود است، امّا اراده خدا مطلق و نامحدود است، ولى خداوند متعال از آن ابا دارد كه جريان امور جز از طريق حكمت و موازين و اندازه‏ها جريان پيدا كند.

 «قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدْراً- خدا براى هر چيز اندازه قرار داده است.[2]                      

و چرا گفت وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ، هر كه توكّل بر خداى كند خداى شغل او كفايت كند، بعد ما كه بسيار كس مى‏بينيم كه توكّل بر خداى مى‏كند و دل در خداى بندد و شغل كفايت نشود؟ جواب گوييم معنى فهوحسبه آن است كه خداى بسنده است كفايت شغل او را، آخر كفايت كند لكن بنده را شتاب نبايد كرد، نبينى كه گفت قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدْراً: بدرستى كه خداى تعالى هر چيزى را اندازه ‏اى و وقتى کرده است.[3]

 َ (وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ)[4]  گروه ديگر از مسلمانان كه بوسايل ظاهرى و تجهيزات جنگى نظر و اعتماد ننموده و فقط بآفريدگار اطمينان خاطر داشته و باو توكل نموده با نهايت جديت بدستور رسول گرامى صلّى اللّه عليه و آله بمبارزه با دنياى شرك و بستيز با كفار قريش قيام نموده و كوشش توانفرسا و فداكارى آنان مسئلت از ساحت آفريدگار است به اين كه عوايق بناگذارى دين اسلام را رفع و برطرف نمايد، آفريدگار نيز بقدرت كامله و فرستادن فرشتگان و نيروهاى غيبى عوائق از نشر دين اسلام را رفع نموده فتح و پيروزى را نصيب مسلمانان فرمود و كفار قريش و پيشوايان شرك را به هلاكت افكند و گروهى از بزرگان آنها را دستگير و به اسارت درآورد.

مقايسه روحيه مسلمانان در ميدان جنگ” بدر” با روحيه آنها در حادثه” حمراء الاسد” كه شرح آن گذشت، اعجاب انسان را برمى‏انگيزد كه چگونه يك جمعيت شكست‏خورده فاقد روحيه عالى و نفرات كافى با آن همه مجروحان در مدتى به اين كوتاهى كه شايد بيك شبانه روز كامل نمى‏رسيد، چنين تغيير قيافه دادند و با عزمى راسخ و روحيه‏اى بسيار خوب، آماده تعقيب دشمن شدند تا آنجا كه قرآن در باره آنها ميگويد: هنگامى كه خبر اجتماع دشمن براى حمله، به آنها رسيد آنها نه تنها نهراسيدند بلكه ايمانشان و بدنبال آن استقامتشان افزوده شد. و اين خاصيت ايمان به هدف است كه هر قدر انسان مشكلات و مصائب را بيشتر و نزديكتر ببيند، پايمردى و استقامت او بيشتر مى‏شود و در حقيقت تمام نيروهاى معنوى و مادى او براى مقابله با خطر، بسيج ميگردد. اين دگرگونى عجيب در اين فاصله كوتاه، انسان را بسرعت و عمق تاثير تربيتى آيات قرآن و بيانات گيرا و مؤثر پيغمبر اسلام (ص) آشنا مى‏سازد كه اين خود در سر حد يك اعجاز است.[5]

منافقين و همچنين آنهايي كه قلب پاك و خالصى نداشته، و دلهاى آنها آلوده بحبّ دنيا و خودخواهى است، شبيه بگفتار منافقين اظهاراتى مى‏كنند که: مسلمانان را دينشان بفريفته است. ولی آنان از درك حقيقت و تشخيص خير و صلاح و واقعيّت محروم بوده، و تنها ظواهر امور و منافع مادّى و عوائد فعلى را در نظر مى‏گيرند.[6]

اينان از ياد میبرند كه كافران را ياراى توكل بر خدا نيست و نمى‏دانند كه توكل را در انگيزش نيروهاى معنوى روح چه اثرى شگرف است.    

و خداوند متعال در مقابل اين افراد ظاهر بين و منافق فرمود كه: اگر كسى وابستگى و توكّل بخداوند متعال پيدا كند، هرگونه خيرات و نيكوييها و منافع  بدست قدرت او باشد.

[1] ناصرمکارم شیرازی،تفسير نمونه، ج‏24، ص: 240؛ “سفينة البحار” جلد 2 صفحه 683 (ماده وكل).

 [2]  محمد تقی مدرسی، تفسير هدايت، ج‏16، ص: 69

[3]  سید احمد ضیا آبادی،تفسير سور آبادى، ج‏4، ص: 2625

[4]انفال /49

 [5]  ناصر مکارم شیرازی،تفسير نمونه، ج‏3، ص: 178

[6]   حسن مصطفوی،تفسير روشن، ج‏9، ص: 369

شورای عالی حوزه علمیه قم

مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

مدرسه علمیه الزهراء (س) زنجان

تحقیق پایانی سطح 2

موضوع: گزیده ای از اسرار مناسک حج

استاد ارزیاب:  خانم فرح علمی فرد

تهیه تنظیم: سمیه مالکی

تابستان 91

 چکیده

آنچه که در این تحقیق گردآوری شده، گوشه هایی از اسرار مناسک حج می باشد. اینکه تنها خدای متعال به همه اسرار آگاه است بر هیچکس پوشیده نیست و لیکن انسان به اندازه فهم خود و با استفاده از آیات کلام الهی و روایات معصومین (علیهما السلام) می تواند به قطره ای از دریای اسرار دست یابد. در راستای  همین امر رساله حاضر ارائه گردیده که مشتمل بر سه فصل است:

فصل اول: کلیات، در این فصل به تعریف و تبیین موضوع، ضرورت و اهداف تحقیق و پیشینه تحقیق پرداخته شده است.

فصل دوم: گزیده ای از اسرار حج می باشد که مشتمل بر دو بخش می باشد: بخش اول به نکاتی پیرامون حج از قبیل  تعریف حج،  آثار و برکات حج، پرداخته است.

 و در بخش دوم اعمال حج به طور مجزا مورد بررسی قرار گرفته و برخی از اسرار تشریع آن ها، با استفاده از آیات و روایات بیان شده است.

فصل سوم: زیارت: از آنجا که در روایات سفارش اکید شده است که حج گذلران پس از اتمام اعمال  حج راهی زیارت مرقد مطهر پیامبر گرامی (صل الله علیه و آله و سلم ) و قبور ائمه بقیع علیهما السلام گردند لذا در این فصل به چرایی و سرّ ختم حج به زیارت و ثمرات آن پرداخته شده است.

استاد راهنما:  آقای محمد علی هوشیار                        

پژوهشگر: رقیه شعبانی مطلق

چكيده

فتنه به معنای آزمایش و آشوب می باشد و همچنین هر پدیده ای که باعث ایجاد اضطراب می شود.

فتنه دارای انواع مختلف است که فتنه در دین یکی از خطرناک ترین نوع آن می باشد.که به صورت های مختلف اجتماعی، سیاسی،فرهنگی بروز پیدا می کند و می تواند در اعتقادات و عقاید مردم التهاب آفرین باشد، در این صورت است که افرادی با دین و عقاید راستین از کسانی که در زبان ادعای دینداری می کنند باز شناخته می شوند.

فتنه گران با شگردهای مختلف سعی در مشتبه کردن حق و باطل دارند. نقش خواص و بزرگان جامعه در فتنه ها بسیار سنگین تر و تعیین کننده تر است زیرا می توانند در تشدید یا رفع آن نقش بسزایی داشته باشند. همانگونه که تاریخ گواه این مطلب است.

گروه خواص طرفدار حق، نسبت به پایداری و استقامت در اعتقادات نیز تقسیم پذیر هستند. جمعی پس از شناخت راه تا آخر مقاومت می کنند و سیل حوادث و رویدادها در اراده شان خلل و رخنه ای ایجاد نمی کند. به عکس، عده ای پایداری لازم را ندارند و به مرور ایام در جریان های روزگار هضم می شوند. در واقع می توان گفت اینها هستند که جامعه را به سوی پیروزی هدایت می کنند، یا به سراشیبی شکست و انزوا سوق می دهند.

شناخت گروه خواص و نقش آنان در فراز و نشیب تاریخ جامعه اسلامی همگان لازم و ضروری است.

قرآن کریم که بهترین و کاملترین برنامه زندگی انسان هارا دربر دارد از بیان کوچکترین مسئله در مورد فتنه کوتاهی نکرده است. دستور قرآن به مبارزه با فتنه و فتنه گران، لزوماً دستور به مبارزه سخت و جهاد فیزیکی نیست؛ بلکه مبارزه نرم و جهاد فکری و علمی و فرهنگی را هم شامل می شود.

این مسئله به طور مکرر در سخنان امیرالمومنین علی ^{(علیه السلام)}بیان شده است و ایشان در سخنان خود به روشنگری درباره فتنه، عوامل به وجود آورنده آن، و اینکه در مواقع بروز فتنه چه عکس العملی باید نشان داد، پرداخته اند.

واژگان کلیدی: خواص، فتنه، اجتماع

استاد راهنما : رضوان آرام نیا                پژوهشگر : سیده سمیرا مرتضوی

چکیده

در این نوشتار سعی شده تا ضمنِ تبیین واژگان انقلاب ، شباهت ظهور و انقلاب امام زمان (عج) با برانگیخته شدن پیامبر (ص)، تعریف لغوی علم ، چگونگی بهره مندی از علوم، علم حضرت مهدی (ع) و دولت کریمه مهدوی ،  نشانه­های ظهور حضرت مهدی (ع) که شامل نشانه­های ظهور از نظر و بیان معصومین، خروج سفیانی، خروج دجال، سید حسنی، خروج یمنی و نفس زکیه نیز بررسی گردد.

در ادامه به آغاز حکومت و تحولات علمی در عصر ظهور حضرت  (ع) ،که شامل چگونگی ظهور حضرت مهدی (عج) و تشکیل دولت مهدوی، رشد علوم همگام با ظهور حضرت مهدی (ع)، راه یافتن به جهان بالا، صنایع و ابزارهای پیشرفته در عصر ظهور، پیشرفت در عرصه ارتباطات و پیشرفت در عرصه بهداشت و درمان اشاره شده.

و در نهایت با مقایسه­ای میان دوران قبل و بعد از ظهور حضرت مهدی (عج) ،بحران معنویت و هویت در جهان کنونی و تفاوت­های دوران قبل و بهد از ظهور بررسی شده.

شورای عالی حوزه علمیه قم
مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
تحقیق پایانی سطح 2 (کارشناسی)

موضوع:

انتظار در اندیشه اسلامی و شیعی

استاد راهنما:

سرکار خانم چهل امیرانی

پژوهشگر:

سمیه تیموری

این تحقیق به مقوله مهدویت از بُعد انتظار پرداخته و در پنج فصل گنجانده شده است.
بعد از تعریف وتبیین موضوع به تاریخچه انتظار و معنای آن همچنین به خاستگاه و منشأ اصلی انتظار اشاره شده است و به این موضوع از زوایای قرآن و سنت و تشیع نگریسته شده است.
در فصل بعدی به فضیلت انتظار و ابعاد و عناصر تشکیل دهنده آن و همچنین به آسیبهای وارد بر انتظار اشاره شده است.
در فصل چهارم بخشی از وظایف منتظران به رشته تحریر درآمده و در آخرین فصل نیز به ویژگی های جامعه مهدوی و عدالت حاکم بر آن و پیشرفت فنون و مساوات و بهره برداری از همه معادن زمین و … اشاره شده است.
کلید واژه ها: انتظار، شیعه

 شورای عالی حوزه ی علمیه ی قم

مرکز مدیریت حوزه های علمیه ی خواهران

پایان نامه ی سطح دو (کارشناسی)

موضوع: حجاب در ادیان و ملل

استاد راهنما: جناب آقای بلال محمدی

پژوهشگر: فاطمه بیات

چکیده

       موضوع پایان نامه ی حاضر، حجاب در ادیان و ملل است و هدف از طرح آن، تبیین جایگاه و تعیین حدود پوشش و حجاب در ادیان و ملل مختلف می باشد.

       برای روشن شدن موضوع پس از تعریف معنا و مفهوم حجاب، دیدگاه های مختلف درباره ی حجاب بررسی شده و با توجه به مبنای فکری هریک از ادیان و ملل، در مورد جایگاه و نقش حجاب در خانواده و جامعه، عقیده آنان بیان شده است. برای این منظور از کتب مقدس و تفاسیر آن ها و کتاب های تاریخی استفاده شده و ادیان زرتشتی ، یهودیت ، مسیحیت و اسلام و همچنین مللی مانند روم، یونان و ایران به عنوان ملل کهنی که وجود حجاب در آن ها براساس شواهد تاریخی، قطعی است، نام برده شده است. همچنین جایگاه حجاب در دین اسلام براساس آیات قرآن کریم و روایات تبیین گشته و در پایان، فلسفه و آثار حجاب و کارکردهای آن بیان شده است.

       کلید واژه ها: حجاب ، ادیان ، ملل ، زن ، اسلام ، قرآن ، تاریخچه ، آثار.

شورای عالی حوزه علمیه قم

مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

پایان نامه سطح (2)

موضوع: رجعت از دیدگاه فریقین

پژوهشگر: مرضیه شیری

استاد راهنما:فرح علمی فرد

چکیده

 رجعت، یکی از مسائل مورد اختلاف میان مذاهب اسلامی است. از منظر شیعه رجعت از عقاید مسلم به شمار می‌آید و مورد تأیید اهلبیت(ع) نیز قرار گرفته است. بر این‌ اساس، گروهی از مؤمنان راستین و عده‌ای از کافران بدسرشت، هنگام ظهور حضرت مهدی(عج) به این دنیا بازگردانده می‌شوند تا مؤمنان به ثواب یاری آن حضرت در تشکیل حکوت عدل و قسط جهانی نائل آمده، از درک و تماشای عظمت و شوکت دولت کریمه اسلام، لذت ببرند و کافران به سزای پاره‌ای از اعمال ننگینشان برسند.

اهل‌سنت به سبب اختلاف مبنایی که با شیعیان دارند، مسئله رجعت را از اساس انکار کرده‌اند و این‌گونه عقاید را برگرفته از عقاید غلات و ساخته و پرداخته عبدالله‌ بن سبأ یهودی می‌دانند. این نوشتار موضوع رجعت را از منظر فریقین مورد تأمل قرار می‌دهد.

این پژوهش مختصر در شش فصل تنظیم شده است :

در فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته شده است . سعی بر آن شده که به تعریف و تبیین موضوع و بیان ضرورت ها و اهداف ، پیشینه موضوع و … اشاره شود .

در فصل دوم ،ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی مفهوم رجعت از دیدگاه فریقین جستجوی این معنا در سایر واژگان پرداخته شده است و در بخش دوم از همین فصل تاریخچه رجعت مورد کنکاش قرار گرفته و تلاش شده تا با توجه به سیر تاریخی بحث موجودیت آن را در  اسلام و در حوزه تفکر اسلامی و عصر ائمه معصومین نشان داده شود ولی با وجود همه این شواهد اهل سنت به خاطر عناد و لجاجت این مسئله را غیر عقلانی  معرفی میکند .

در فصل سوم که شامل دو بخش  اثبات رجعت و فلسفه رجعت میباشداز دلایل قرآنی و روایی استفاده گردیده است.

 در فصل آخر نیز به بررسی دیدگاه اهل سنت نسبت به مسئله رجعت پرداخته شده است و از آنجایی که اهل سنت ریشه این اعتقاد را در غلات می دانند و در بخش دوم این فصل به بررسی نظرات غلات در مسئله مورد نظر  پرداخته شده است.

 واژه‌های کلیدی: رجعت، شیعه، اهل‌سنت، فریقین.

شورای عالی حوزه علمیه قم

مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

پایان نامه سطح (2)

موضوع:ویژگی های خانواده سعادتمند در قرآن 

پژوهشگر: کبری یدپسند* 

استاد راهنما:زهرا علمی فرد 

چکیده

موضوع پایان نامه حاضر، ویژگی های خانواده سعادتمند در قرآن می باشد و هدف از طرح آن، الگودهی مناسب برای خانواده ها است که در راستای آشنایی با آنان، رفتارهای ایشان را در زندگی به کار برند.

برای روشن شدن موضوع ابتدا خانواده و سعادتمندی را از دیدگاه های مختلف تعریف نموده ایم و چون هدف ما بررسی قرآنی موضوع می باشد این ها را از دیدگاه قرآنی نیز مورد بررسی قرار داده ایم.

از آنجائیکه خانواده با ازدواج شکل می گیرد ابتدا اهداف ازدواج در خانواده سعادتمند بررسی شده و سپس روابط افراد خانواده سعادتمند را در قرآن مورد بررسی قرار داده ایم.

برای اینکه ویژگی های خانواده سعادتمند مورد بررسی قرار گیرد لازم بود که نمونه های این خانواده ها ذکر شود که برای این منظور از خانواده هایی چون خانواده حضرت ابراهیم (ع) ، حضرت زکریا (ع)  ، حضرت عمران (ع)  حضرت شعیب (ع) ، حضرت ایوب (ع) و اهل بیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نام برده شده است.

قسمت اصلی پژوهش حاضر که همان دو بخش آخر می باشد به بحث شاخصه ها و راهکارهای عملی خانواده سعادتمند پرداخته است . در این بخش ابتدا شاخصه های فردی، خانوادگی و اجتماعی نامبرده شده ، در بخش بعدی به ترتیب راهکارهای فردی، خانوادگی و اجتماعی ارائه شده است.

ادامه »

این تحقیق با عنوان بررسی نگرش حضرت امام (ره ) نسبت به مسئله جمهوری و دموکراسی در فصل هی مختلف گردآوری شده است که در فصل اول آن با عنوان کلیات اشاره به اهمیت وضرورت تحقیق وهمبن طور اهداف و روش تحقیق وفرضیه بیان شده است.در فصل دوم به ریشه ی لغوی جمهوری ومفهوم آن و اهدافی که جمهوری ،آن را دنبال می کند ،اشاره شده است . سپس به ذکرمطالبی پیرامون حکومت ودلایل ضرورت آن ،پرداخته شده.در فصل سوم به ریشه لغوی دموکراسی و برخی از تعاریفش اشاره شده ودر ضمن آن نیم نگاهی به دموکراسی در تاریخ ،از جمله تاریخ ایران ونیز مهم ترین اصول اساسی دموکراسی داشته است.
درادامه صحبتی پیرامون انواع دموکراسی داشته ودر نهایت یه مسئله تفکیک قوا پرداخته.اما درآخرین ومهم ترین فصل ،نظر امام خمینی درباره اصول دموکراسی ومنشا الهی – مردمی مشروعیت حکومت وغایت آن ،بررسی گردیده است.
کلید واژه ها: دموکراسی ،جمهوری ، حکومت اسلامی .

معصومه شهبازی

 پژوهشگر: زهرا محمّـــدی*

چکیده

سیره و روش زندگی ائمه معصومین ^{(علیهم السلام)} بهترین الگو و روش برای زندگی پیروان و شیعیان آنها می باشد . در این راستا بهره گیری از ابعاد زندگی کوتاه ولی پربار حضرت زهرا (علیهاسلام) به عنوان بانوی نمونه دو عالم بهترین جایگاه را برای کلیه زنان مسلمان دارد . ابعاد مختلفی که هر کدام از آنها نیاز به تحلیل و بررسی فراوان دارد .

بررسی ابعاد اقتصادی زندگی آن حضرت در این پژوهش به منظور معرفی به جامعه زنان و تطبیق موارد با جامعه امروز و لزوم حضور زنان در صحنه های مختلف اقتصادی از ضرورت های این پژوهش می باشد.

بررسی زندگی حضرت زهرا ^{(علیهاسلام)} از کودکی و با حضور در تحریم اقتصادی شعب ابی طالب ، همراه با پدر و مادر بزرگوار خویش و مشاهده سختی ها و جهد و پایداری و مقاومت در برابر آن درس پایداری و مقاومت و شکیبایی را در مقابل تحریم های اقتصادی به ما می آموزد.

نحوۀ انتخاب همسر و ارجحیت ایمان و اعتقاد بر مسائل دنیوی و مادی و زرق و برق  این عالم ، الگویی مناسب برای نسل جوان به منظور انتخاب همسر و ملاکهایی شایسته برای این انتخاب است . همچنین نوع مهریه ، جهیزیه ، مراسم ازدواج و ایثار و انفاق ایشان در شب عروسی نیز ، درسهای ناگفته فراوانی برای زوجهای جوان مسلمان بازگو می کند.

تربیت فرزندان نحوه برخورد با همسر در همراهی با سختی ها ، ساده زیستی ، خانه داری و تعامل با محیط اجتماعی نیز ضمن آنکه نشان دهندۀ زندگی پربرکت اهل بیت را بازگو می کند ، انگیزه مناسبی برای زنان جامعه است .

زنان به عنوان پرورش دهندۀ نسل بشریت ، نقش مهمی در اقتصاد و شکوفایی اقتصادی جامعه ایفا می کنند. که این وظیفه را می توانند با الگو گیری  از سیره عملی حضرت زهرا ^{(علیهاسلام )} و شیوه پرورش و رفتار آن حضرت با فرزندان خود به بهترین شکل ایفا نمایند.

کلیدواژه : حضرت زهرا ^{(علیهاسلام)} ، رفتارهای تربیتی - اقتصادی ، منش اقتصادی ، زنان جامعه امروز

زهراعلمی فرد*

 چكيده

       نوشتار حاضر، سعی دارد تا بااستناد به آیات قرآن، علاوه برتبیین جایگاه مشاركت سياسي زنان در اسلام به ارائه الگویی متعادل از نحوه ی این مشارکت بپردازد.

 بنابراین،ضمن تعریف اجمالی مفهوم مشارکت سیاسی ، ابعاد حکومت ملکه سبا ر ا که در بالاترین جایگاه ،به لحاظ حیطه  حکومتی واقتدار نظامی را دارا بود،مورد بررسی قرارمی دهد و تاثیر تدابیر سیاسی اتخاذ شده توسط ایشان را ارزیابی می نماید. در نهایت ،به این نتیجه میانجامد که حضور ومشارکت فعال سیاسی زنان در کنار مردان امری است که از جانب آیات الهی به تایید رسیده وباید در این راستا با اتخاذ تدابیر لازم و تکیه بر آموزه ها والگوهای قرآنی ، زمینه های آن به نحو احسن در جامعه اسلامی کنونی فراهم گردد.

روش پژوهش حاضر، براساس هدفِ كاربردي و توسعه اي ،و به اعتبار ماهيت و روش توصيفي و تحليلي و روش جمع بندي اطلاعات ، به صورت كتابخانه اي و استدالالي است. 

   كليد واژه ها : مشاركت، سياست، زن، قرآن، الگو، حدود.

* مدرس حوزه علمیه خواهران

موضوع: هدف از آفرینش انسان در قرآن
استاد راهنما: سرکار خانم چهل امیرانی
پژوهشگر: زهرا اسکندری
چکیده
در فصل اول، به کلیاتی از پژوهش شامل : تعریف و تبیین موضوع پژوهش ، اهمیت ، ضرورت و هدف انجام آن ، بررسی پیشینه موضوع ، روشی که تحقیق حاضر بر اساس آن انجام پذیرفته و ذکر مفاهیم و اصطلاحات کلیدی پرداخته شده است
فصل دوم تحت عنوان آفرینش انسان که نقطه ی شروع تحقیق است با تشریح مراحل خلقت آدمی نهایت ضعف انسان و بی ارزش بودن مواد اولیه خلقتش را بیان می کند.
فصل سوم نگاهی دارد به امتیاز ها و کمالاتی که دارا بودن آن صفات سبب کرامت و فضیلت انسان بر موجودات مادی دیگر شده است .
فصل چهارم تعریفی جامع و قرآنی دارد بر ویژگی های ضد ارزشی و صفات رذیله ای که وجودش در نهاد آدمی سبب سقوط به اسفل السافلین است .
فصل پنجم گذری دارد بر دیدگاه های مختلف درباره آفرینش انسان.
و در فصل پایانی به هدف آفرینش انسان در قرآن و جایگاه انسان در خلقت که همان خلیفه اللهی است و انسان کامل به عنوان هدف نهایی خلقت پرداخته شده است.
نتیجه گیری
از مجموع مطالبی که پیرامون «هدف از آفرینش انسان در قرآن» بیان شد به دست می آید که : انسان اگر چه هنگام پیدایش خود در نهایت ضعف پا به عرصه وجود می گذارد لکن وجود استعدادها و غرایز و تمایلات بسیاری ،زمینه رشد و تکامل خارق العاده او را فراهم می سازد.
بر طبق آیه (56 سوره ذاریات )،فلسفه خلقت انسان عبودیت است؛ البته عبادت همراه با علم ، به بیان دیگر انسان عالم عابد انسان به مقصد رسیده است آفرینش انسان پوچ و بیهوده و بدون هدف نیست و هدف از آفرینش انسان رشد و اوج و شکوفایی و پر کشیدن به سوی قرب خداست و این کار در پرتو بندگی و پرستش خالصانه و آگاهانه او ممکن است.
وسر انجام اینکه انسان مخلوق خداوند ، خلیفه در زمین است لذا انسان برای رسیدن به آن کرامت و نائل شدن به آن مقام برین نیارمند ظهور صفات ارزشی و محو صفات ضد ارزشی در خود است اینجاست که ارزش و مقام انسان نمایان می شود تا آنجا که ملائکه قادر به تشخیص آن نبوده و از بین مخلوقات تنها انسان توانایی درک اسرار آفرینش را پیدا می کند.

 موضوع : سیمای یهود در قرآن

استاد راهنما : مهدی شاهرخ همدانی

نگارنده : مهری حاتمی

چکیده

فصل اول تحقیق با طرح کلیات و مباحث مقدماتی آغاز شده که در آن مسائلی چون تبیین موضوع ، اهداف و ضرورت ، پیشینه ، مراحل و روش تحقیق نگاشته می شود؛همچنین به سؤالات اصلی و فرعی ای که در پی پاسخ آنها هستیم نیز اشاره می گردد. در ادامه هم معنای “یهود” از نظر لغوی و اصطلاحی بررسی می شود.

در فصل دوم،مباحث تاریخی قوم یهود مورد کنکاش قرار می گیرد. مباحثی چون:پیدایش و نسب این قوم،رویدادها و جریانات تلخ و شیرین این قوم در طی تاریخ.

در گفتار اول این فصل، ذیل عنوان “یهود و بنی اسراییل” نسب این قوم آورده می شود و به دنبال آن،ذیل عنوان “یهود از آغاز” ادوار زندگی این قوم به شش بخش تقسیم و طبق آن به شرح حوادث هر دوره پرداخت شده است.شش دوره مذکور به شرح زیر است:الف) از  ابراهیم (ع) تا ورود  یوسف (ع) به مصر؛ ب) از ورود  یوسف (ع) به مصر تا خروج بنی اسراییل از مصر؛ ج) از خروج بنی اسراییل از مصر تا بنای هیکل  سلیمان (ع) در اورشلیم؛ د) از بنای هیکل  سلیمان (ع) تا اسارت بابل؛ ه) از اسارت بابل تا میلاد مسیح؛ و) از میلاد مسیح تا عصر حاضر.

در گفتار دوم،حوادث و عملکرد قوم یهود در مقابل انبیای الهی شرح داده می شود.این قسمت به طور اجمالی حوادث دوران حضرت  موسی (ع) - پیامبر بزرگ و نجات بخش یهود - را با توجه به آیات قرآن بررسی می کند و نیز رفتار آنان با پیامبران پس از وی را . (هر چند عملکرد یهود در مقابل رسول مکرم اسلام (ص)در گفتار سوم به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.) در این گفتار ناسپاسی های یهود در مقابل نعمت های فراوان الهی که حتی منجر به قتل پیامبران شده مشهود است.

در گفتار سوم،اشاره می شود به بعثت رسول اکرم(ص) و برخورد یهود در مقابل ایشان. در این بخش ابتدا سیری اجمالی در حوادث آغازین ظهور اسلام و برخورد یهود با آن آورده شده و سپس اقدامات سوء آنها را یک به یک مورد اشاره قرار می دهد و نهایتاً علل آن را به صورت خلاصه ذکر می کند.

در فصل سوم  با عنوان “سیره و روش یهودیان در طول تاریخ” مباحث اعتقادی واخلاقی یهود از نظر قرآن آورده می شود.

گفتار اول: مباحث اعتقادی از جمله: مباحث مربوط به خداشناسی، نبوت، معاد، کتاب مقدس، فرشته وحی و نیز مباحث مربوط به احکام یهودیت از قبیل الواح و ده فرمان.

          گفتار دوم : سیره اخلاقی در دو بخش فردی و اجتماعی. در بخش اخلاق فردی، خصلت هایی چون حسادت،قساوت قلب،عهد شکنی،ماده گرایی،دنیا دوستی و فساد گرایی. و در بخش اخلاق اجتماعی، نیز خصوصیاتی چون برتری نژادی، دین ستیزی، افترا نسبت به پروردگار و انبیای الهی،قتل انبیا و … به عنوان ویژگی های خاص یهودیت ذکر می گردد.

در فصل پایانی این تحقیق، سرنوشت این قوم در طول تاریخ بررسی گردیده و به دنبال آن، عذاب های دنیوی و اخروی ای که خداوند به دلیل اعمال زشتشان مقدر فرمود، آورده می شود؛ عذابهایی چون ذلت و آوارگی و غضب الهی و … .باشد که درس عبرتی برای همگان گردد!

در نهایت هم درسی که می توان از این آموخته ها گرفت را آورده و نتیجه گیری قرآنی خود را ذکر می کنیم.   

نتیجه گیری

دین یهود جزو ادیان آسمانی و مورد تصدیق قرآن است . دینی که پیامبر بزرگ حضرت  موسی (ع) از جانب خداوند آورد و همگان را دعوت به فرمانبرداری از آن نمود . مراد از یهود و بنی اسرائیل در قرآن ، در واقع همان فرزندان حضرت  یعقوب (ع) است که خداوند توبه آنان را در حوادث مربوط به یوسف (ع) پذیرفت و نعمتهای فراوانی به آنان بخشید ؛ تا اینکه دوباره در اثر نافرمانی و صفات زشت ، وسیله بدبختی خود را فراهم نمودند و توسط مصریان مورد آزار و اذیت قرار گرفتند؛ آنان به هر کجا که می رفتند سرنوشتی شوم و تلخ انتظارشان را می کشید. این مسئله محققاً ریشه در خصوصیات خاص این قوم دارد؛ خصوصیاتی چون روحیه برتری نژادی، حسادت، کینه توزی، تفرقه و اختلاف افکنی و … . سیره اعتقادی و نیز عملی آنان به گونه ای بود که اقوام دیگر را علیه خود می شورانید؛ و نیز انکار ، تکذیب ، عدم فرمانبری ، افترا و تهمت در مقابل انبیا و فرمانروایان الهی و خلاصه کارشکنی های متعدد در حوزه فرهنگی ، اعتقادی ، نظامی و … ، آنها را گرفتار عذاب و خشم خداوند نمود ؛ به عذابهایی که کمتر قومی همه آنها را چشیده بود . برخی از این مجازاتها عبارتند از : غضب و لعن الهی، رسوایی در دنیا و آخرت ، سرگردانی چهل ساله در بیابان ، تبدیل شدن به بوزینه ، تحریم طیبات و عذاب آسمانی.

شایان ذکر است این عذابها بر قومی نازل می شد که انواع نعمتهای الهی بر آنان سرازیر گشته بود نظیر : کثرت پیامبران ، نجات از دست فرعونیان، روزی آسمانی، کتاب مقدس، سایه افکندن ابر، برتری بر عالمیان، معجزات فراوان و … .

یهود در طول تاریخ بارها از ناحیه کشورهای دنیا بیرون رانده شدند، مثل انگلستان، فرانسه، اسپانیا و آلمان.[1] و ذلت و بدبختی فراوانی را متحمل گشتند. این آوارگی ها و رانده شدن ها یهود را تبدیل به قومی عقده ای کرد به گونه ای که تاریخ واکنشی بسان واکنش های عقده یهود ندیده است؛ واکنشی که دهها جنگ را به پا کرد و صدها میلیون انسان را به کشتن داد. همین امر سبب شد یهود برای جبران آن همه زجرها، محفل ها و حذب های گوناگونی تشکیل داده تا از این طریق بتواند انتقام آن همه فشار و سخت گیری های مردم را از ملت های ضعیف و ناتوان بگیرد.[2]

در ادامه این رویه تاریخی، سردمداران یهود هر آنچه را که در مقابل اهداف خود ببینند، از بین می برند. طبیعتاً اسلام یکی از بزرگترین موانع یهود به شمار می آید. همچنان که در مقابل پیامبر اکرم (ص) کارشکنی های متعددی مرتکب می شدند تا رسول اکرم را از انجام رسالت الهی خود بازدارند. رسول خدا (ص) در برخورد با یهود تمام راه های مسالمت آمیز را امتحان نمود و فرصت های زیادی را جهت پذیرش حق به آنها داد اما هر روز بر عناد و دشمنی شان به اسلام افزوده می شد، از این رو فرمان جهاد را صادر نمود و بر طبق پیمانی که با آنها بسته بود، مجازاتشان نموده، عده ای را از مدینه اخراج و عده ای دیگر را اعدام کرد. این اقدام رسول خدا (ص) در مقابل دشمن ترین دشمنان اسلام بود. پس جا دارد که ما نیز از این عملکرد او الگو گرفته و در مقابل ظالم و پیمان شکن سکوت نکنیم. رژیم جنایتکار “اسراییل” هر روز همین قوانین به ظاهر حقوق بشر جهانی را هم نقض می کند. در مقابل، دول غربی و بسیاری از دول اسلامی نیز او را در این امر یاری می کنند. حال چه رسد به مقابله!

آن چنان که در فصل دوم این تحقیق خواندیم، یهود در هیچ مقطعی سر تسلیم در مقابل حق فرود نیاورده بلکه تا جایی که توانسته خلاف فرامین الهی عمل کرده است.

با این اوصاف آیا جا ندارد اقدامی جدی علیه آنان صورت پذیرد؟ آیا وقت آن نیست که دول اسلامی هر یک سطلی آب برداشته و بر سر این آدم نماها فرود آورد و لاجرم سیلی ایجاد شده و عالمی را از لوث وجود آنان پاک نماید؟ آیا وقت آن نیست که نهادهای اسلامی دست به کار گردند و اسلام راستین را به عموم جهانیان، به گستردگی تمام، نمایان کنند؟ شاید که هنوز وجدانی بیدار در بین این قوم بوده باشد (که قطعاً هم همین طور است). «بدون شک، هدایت شدن یک فرد یهودی بیش از هرعملی مفید خواهد بود، زیرا هنگامی که یک یهودی مسلمان شود، فردی به راه راست هدایت شده که ممکن بوده ملتی را به هلاکت رساند، یا کشوری را به خاک و خون بکشد.»[3]

نام و نام خانوادگی: زلیخا شجاعی

عنوان: بررسی موارد تخفیف مجازات زن در حقوق کیفری ایران و مبانی فقهی آن در فقه امامیه.

استاد راهنما: آقای قهرمان شجاعی

چکیده

    در تحقیق حاضر با عنوان «بررسی موارد تخفیف مجازات زن  در حقوق کیفری ایران و مبانی آن در فقه امامیّه»سعی شده است با استفاده از منابع معتبر فقهی و نظریات علمای شیعه، حقوقدانان و نویسندگان کتب معتبر حقوقی، این موارد را به جامعه زنان جمهوری اسلامی ایران معرفی نموده و با یافتن مبانی فقهی آنها از قرآن و احادیث ائمه اطهار(علیهم السلام) و قواعد فقهی مرتبط با موضوع، در جهت وجود و اثبات مشروعیت آن، گامی پربار برداشته باشم.

این تحقیق در 7 فصل تدوین شده است که عبارتند از:

-        فصل اول: کلیات؛ که شامل تعریف و تبیین موضوع، اهمیت و اهداف تحقیق، سوابق موضوع تحقیق و…. می باشد.

-        فصل دوم: با عنوان مفهوم جرم و جزا، در دو بخش تدوین گردیده است. بخش اول، کلیات و مبانی که به طور کلی درباره تعریف جرم در فقه و حقوق، اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها، اصل شخصی بودن مجازات ها، انواع مجازات ها، اهداف مجازات ها و…. به بحث می پردازد.     و در بخش دوم، با عنوان حدود و تعزیرات، به تعریف حد و تعزیر و اهمیت آنها اشاره شده است.

-        فصل سوم: زن در آئینه حقوق که نگاهی اجمالی به بحث حقوق زن در قانون اساسی و قوانین کیفری، دارد.

-        فصول چهارم تا هفتم، که فصول اصلی این تحقیق را تشکیل می دهند، به بررسی این عناوین در هر فصل می پردازد:

تعاریف لغوی و اصطلاحی، طرق اثبات، شرایط تحقّق، نحوه مجازات مرد و زن در آیات و روایات، تفاوت مجازات آنها از دیدگاه فقها، حقوقدانان مشهور و….

-        و مبحث آخر هم نتیجه گیری از فصول می باشد.

نتیجه گیری

    با توجه به مطالب ارائه شده، روشن می شود که به یقین دین محمد مصطفی(صلوات الله علیه و آله و سلّم) یعنی دین اسلام، دین خاتم است که دین برتر و کاملتر از همه ادیان پیش از خود می باشد. این دین آسمانی و معجزه الهی آن یعنی قرآن مکرّم، به اتفاق دوست و دشمن، احیاکننده حقوق زن است. مخالفان، لاأقل به این اندازه اعتراف دارند که قرآن کریم در عصر نزولش، گام های بلندی به سود زن و حقوق انسانی او برداشت.

    این رساله، تحقیقی است که در آن به یکی از مسائل مهم حوزة زنان یعنی مواردی که زنان در مجازات از تخفیف برخوردار هستند، به بحث پرداخته است. در همین راستا بر آن شدیم تا در مجازاتِ جرائمی که زن و مرد به طور مشترک، مرتکب آن شده اند، به جستجو پرداخته و وجه افتراق مجازات آنها را بیابیم.

    و به این نتیجه رسیدیم که، نگرش اسلام به حقوق زن و به تبع آن، نگرش فقهای شیعه امامیه و همچنین حقوقدانان، نگرشی کاملاً مثبت و از روی عدالت و انصاف است که اگر دیدگاه دین شریف اسلام غیر از این بود، باید تعجب می کرد.

 نظرات دانشمندان فقه و حقوق در خصوص مجازات های مستوجب حدّ، در موارد زیر خلاصه می شود:

-        اگر زن و مرد نامَحرم با هم عمل مُنافی عفّت انجام دهند، در صورتی که مرد زانی، در حین ارتکاب آن عمل، دیوانه باشد، به نظر اکثر فقهای شیعه، محکوم به حدّ می شود، ولی اگر زن دیوانه باشد، حد از او ساقط می شود که البته دلایل خود را هم در این زمینه بیان داشته اند.

مورد دوم در این بخش، تفاوت در مجازات زن و مرد بکر بود. مشهور فقهای امامیه بر این قول هستند که زانی بکر، اول تازیانه می خورد، بعد سرش تراشیده می شود و در آخر او را به شهر دیگری تبعید می کنند. در حالیکه زانیه بکر، فقط صد تازیانه می خورد و برای زن سرتراشی و تبعید نیست.

و مورد سوم از موارد تخفیف مجازات زن در این بخش، مربوط به بحث اکراه زن و مرد به زنا بود. در این قسمت، نسبت به تحقق اکراه در مرد، میان فقها اختلاف دیدگاه وجود داشت، با این حال، نظریه فقهای اهل تشیّع در مورد اکراه زن، مثبت بود و همگی بر عدم وجوب حدّ بر زن، حکم داده بودند.

عنوان : اعجاز در قرآن

استاد راهنما : نگار چهل امیرانی

پژوهشگر: نرگس طاهری

چکیده

این تحقیق به بررسی اعجاز قرآن و ابعاد و دلایل آن پرداخته است و شامل پنج فصل ذیل میباشد:

فصل اول، گذری دارد بر کلیات این تحقیق که شامل: تعریف و تبیین موضوع، اهداف و ضرورت تحقیق،روش تحقیق، سوال های تحقیق، پیشینه موضوع و کلید واژگان می باشد.

فصل دوم، شامل مفاهیم و اصطلاحات اعجاز است که در بردارنده معنای لغوی و اصطلاحی و مفهوم اعجاز، انگیزه و رمز اعجاز، ریشه و حقیقت اعجاز، امکان عقلی اعجاز و… حکمت تنوع معجزات و امتیازات قرآن کریم می باشد.

فصل سوم، گذری دارد بر تحدّی که شامل مفهوم تحدّی، تاریخچه، دامنه، مراحل و ضرورت های تحدّی، تحدّیقرآن، سیر نزولی یا صعودی آیات تحدّی، مدعیان معارضه با قرآن، تفاوت قرآن و شاهکارهای ادبی و… صرفه و نارسایی این دیدگاه و دستاویز مبدعان صرفه و تحلیل آن می باشد.

فصل چهارم، در برگیرنده ابعاد اعجاز می باشد؛ و به اعجاز علمی، اعجاز بیانی، اعجاز تشریعی، اعجاز از نظر اخلاق، استدلال، آفرینش های هنری، اخبار غیبی و قصص، اعجاز از نظر تاریخ و اعجاز عددی قرآن می پردازد.

فصل آخر هم اشاره دارد به دلایل عقلی و نقلی اثبات اعجاز قرآن.

نتیجه گیری

قرآن کریم تنها یک چهره ندارد، یک چهره عمومی دارد که برای همه گشاده است و نور مبین است و رمز هدایت خلقت. اما چهره بلکه چهره های دیگر دارد که آن را تنها به اندیشمندان، آن ها که تشنه حقند و پوینده راهند و خواهان بیشتر، نشان می دهد و به اندازه پیمانه وجود و کوشش و تلاش آمیخته با اخلاصش، سهمی می بخشد. این چهره ها که در لسان احادیث«بطون» قرآن نامیده شده، بر همه کس تجلی نمی کند و به بیان صحیح تر، همه ی چشم ها قدرت دیدن آن را ندارند. قرآن کلام حق است و تراوشی از علم بی انتهای او، و کلام او، رنگ علم او، و علم او رنگ ذات او را دارد، و همه نامتناهی هستند. بنابراین نباید انتظار داشت انسان ها همه چهره های قرآن را ببینند که نمی توان دریایی را در کوزه ای جای داد؛ ولی این را نمی توان و نباید انکار کرد که هر قدر ظرف فکر و اندیشه ها بزرگتر باشد مقدار بیشتری از این اقیانوس بیکران را در خود جای خواهد داد. باید گفت که شگفتی های قرآن هرگز تمام نمی شود و نوآوری های آن به کهنگی نمی گراید.

در گستره تمدن و فرهنگ کهن و متنوع بشری، از دوره های آغازین تاریخ تا زمان حاضر هیچ کتابی در حوزه هیچ مکتب و دینی نیست که صدق، صحّت، صلابت و اعتبار تاریخی اش به روشنی و مقبولیت قرآن کریم باشد. بله قرآن چراغی است که خاموشی نمی پذیرد و گنجینه ای است که گوهر های آن پایان ناپذیر می باشد از همین رو قلم زدن درباره قرآن و سخن گفتن پیرامون آن، کاری بس خطیر است؛ چرا که معرِّف باید از معرَّف اجلی و بر حیطه آن مسلّط و محیط باشد. حال کیست که در برابر قرآن به چنین مزیتی دست یابد.

قرآن و حقایق آن، محدود به زمان، مکان، شرایط و تاریخ خاصی نیست؛ بلکه حقایقی ابدی و جاودانه است که گذر زمان، هیچ گاه آن را کمرنگ نکرده و از صلابت و درخشش آن نخواهد کاست. چه شکوهمند است که پیامبر اکرم^(ص)عطای خداوندی سبحان بر این امّت را برای دوران های بعد از حیات خویش، به آن ها ابلاغ فرموده و امت اسلامی را به ثقل گرانبها ارجاع داده و فرموده است: من در میان شما دو میراث گرانبها می گذارم. یکی کتاب خدا و دیگری اهل بیتم. مادام که به این دو تمسک بجویید هرگز گمراه نخواهید شد و آن دو هیچ گاه از یکدیگر جدا نمی شوند تا در قیامت در کنار حوض کوثر به من ملحق شوند. و نکته آخر این که: گفته شد که اعجاز قرآن به همه جهات معنوی و لفظی و کلامی و ترکیبی و اعرابی و به تمام خصوصیات جمله بندی شامل گشته، و روی احاطه و علم نامحدود پروردگار متعال از هر نظر و از هر جهت مورد توجه و حسن انتخاب او قرار می گیرد و چون چنین احاطه علمی به همه جهات معنوی و ظاهری کسی را امکان پذیر نباشد. پس آوردن یک سوره از قرآن مجید اگر چه محتوای آنچندآیه باشد؛ برای غیر پروردگار متعال محال می شود ـ اگر چه همه پشت به پشت هم بدهندـزیرا هرگز فردی نتواند یک قسمت از جهات گذشته را به طوری احاطه پیدا کند که خصوصیتی از آن از نظرش محو نشود.

افراد بشر هر چه با هم اتفاق داشته باشند؛ به جز اعتراف به عجز و قصور خودشان نمی توانند در این جهت موفق آیند. چنان که در مدت هزار و چهارصد سال با هم بودن مخالفین مقتدر و زبردست، هرگز نتوانسته اند با قرآن مجید مقابله کنند، و تا ابد نیز نخواهند توانست.

عنوان : فتنه شناسی در نهج البلاغه

استاد راهنما: زهرا عینی فرد

پژوهشگر: معصومه صفری

چکیده

یکی از پرکاربردترین واﮋگان در ادبیات،واﮋه فتنه است.این واﮋه 30 بار ومشتقات آن 16 بار در قرآن کریم ،به کار رفته اند.مساله فتنه در سخن امام علی علیه السلام نیز از کارآیی برخورداراست،دورانی که حکومت به امیر المومنین علیه السلام رسیده،تقریبا شبیه به دوران معاصر ماست وباتوجه به اینکه امیر المومنین علیه السلام با مبارزات متعددی روبرو بودندوبهترین روشها را در مقابل آنها بکار بردند،بنابراین از شیوه وعملکرد حضرت علی علیه السلام دراین پایان نامه استفاده کردم.

مطالب پایان نامه در خصوص «فتنه شناسی در نهج البلاغه»،اجمالا در پنج فصل به نگارش در آمده است وبه اختصار،ابعاد مختلف بحث فتنه باتکیه وتاکید بیشتر بر سخن وسیره امام علی علیه السلام بیان شده است.

ابتدا در فصل اول،به بیان مقدمات ومفهوم شناسی فتنه پرداخته است.

درفصل دوم ،نیز به توصیف سیمای فتنه گران پرداخته شده وشرایط وموقعیت های فتنه خیز وهمچنین روش های فتنه گران به تحلیل در آمده که آگاهی از این شرایط برای تحلیل موقعیت های اجتماعی وتشخیص وظیفه عقلی ودینی بسیار مفید می باشد، زیرا بسیاری از افراد از روی غفلت در موقعیت های فتنه خیز گرفتار می شوند بدون آنکه بخواهند، یا بداند،هیزم آتش فتنه گران می شوند وفتنه گران فرصت طلب نیز،در چنان شرایطی ،محور های مدیریت اجتماعی رادراختیار می گیرند وسعی می کنند تا به مطالبات نفسانی خود دست یابند.

در مورد فصل سوم،به اوصاف وپیامدهای فتنه توجه شده است،که از بازتاب ونقش فتنه وجنبه های آن سخن به میان آمده است ودیدگاه امام علی علیه الیه السلام را در این مورد بیان کرده،که چگونه حق از باطل درآن هنگام که مخلوط شده واز هم باز شناخته نمی شوند،انسان ها در معرض تلفات بیشتر قرار می گیرند واین همان جنبه منفی فتنه است وجنبه مثبت که در مقابل جنبه منفی بسیار ناچیز است وعبرت گیری وتجربه اندوزی در رویدادها برای مردم معمولی اندک است.

چرا وچگونه وبه چه علت چنان افرادی با چنان سوابقی دست به فتنه وفتنه گری زده اند وشکاف های عمیقی در اسلام پدید آوردند؟پاسخ این سوال به شکل بنیادین وبا تکیه بر کلام امام علی علیه السلام وبا ذکر مستندات تاریخی در فصل چهارم تحلیل شده است وهمچنین چگونه فراهم شدن زمینه های فتنه در عرصه های مختلف بررسی شده است.

در نهایت،واپسین فصل این پایان نامه به چگونگی برخورد با فتنه وفتنه گران پرداخته شده وسعی شده که از کلام امام علی علیه السلام تاسی نموده ونهایت استفاده را کرده باشیم اینکه در این موقع ودرفضای غبار آلود امام علی علیه السلام چه تدبیر وسیاستی به کار برده وچگونه پا به پای عدالت گام برداشتند وچه توصیه ها وهشدارهایی نمودند.

وهمچنین در این فصل به طور اختصار،ضرورت دفاع از تهاجم فرهنگی راتبیین کردیم.

این فصل می تواند،برای عموممردم راه گشای خوبی برای برون رفت از فضای غبارآلود وتاریک فتنه ودر امان ماندن از آسیب های معنوی واجتماعی آن باشد. ان شاء الله.

نتیجه

حضرت علی علیه السلام در خطبه های خود،پرده از یک معمای بقزرگ تاریخی و اجتماعی برداشته واز آنجا که بخش اعظم زندگانی امیر المومنین علیه السلام در ستیز ورویارویی با«فتنه ها»سپری گردید،آن امام همام نیز سعی فراوانی در تبیین مشکل فتنه نموده است وخصایص و ابعاد فتنه را بهتر وعینی تر بیان کردندوبه درمان آن نیز پرداختند.

با توجه به اینکه مجموع علوم ٬بوﮂﮋه علوم اجتماعی وانسانی ،موضوع ومساله شناسی آن ازجایگاه وﻴﮋه ای برخوردار است، تا زمانی که ابعاد یک موضوع تبیین نگردد ومساله به خوبی شناخته نشود،نمی توان در هنگام بروز آن مساله،راهکاروخط مشیمناسب اتخاذ کرد،بخصوص زمانی که موضوعی همچون «فتنه» مطرح شود،فتنه ای که ازگذرگاههاوراههای مخفی واردمی شودودستهای پنهان آن راهدایت می کندوحق ازباطل شناخته نمی شود.بنابراین می بایست،آگاهی وشناخت کامل از فتنه وفتنه گران وشیوه های فتنه گری داشت،تا بتوان جلوی حرکت ورشد فتنه را گرفت.

فتنه گران انسانهایی دنیاطلب وسودجو می باشند ، که توطئه های فراوانی برای دستیابی به اهداف خویش بکار می برند،هماطور که نمونه هایی از آنها در عصر حکومت حضرت علی علیه السلام ،در نهج البلاغه آمده است،که ازجمله آنها فتنه بنی امیه می باشد،فتنه ای ترسناک وفراگیر.

مهمترین روشهای دشمنان اسلام ،از دیدگاه امام علی علیه السلام انجام فعالیت های سازمانی وتشکیلاتی می باشد،که تاثیر مهمی درپیروزی یک جریان دارد.فتنه گران بخاطر اهدافشان باهم متحد شده،در قالب سازمان باشیوه های مختلف ومطابق با فطرت (بالباس حق) به مبارزه خود ادامه می دهند،تا جایی که حق مشتبه شودوبزرگترین آفت انقلاب اسلامی نیز همان ایجاد شبهه وتردیددرمیان مردم است،که با طرح مسائل بی اساس درجامعه بوﮂﮋه در زمینه مسائل اعتقادی ودینی از سوی برخی گروهها می توانند،اعتماد مردم را به انقلاب ونظام سست نمایندوباعث درهم ریختن ارزشهای ثابت واصیل شوند وواقعیت اهداف را برهم زنندونیز باعث پوچ شدن اصول وقوانین تثبیت شده ،شوند.

فتنه در واقع یک بیماری اجتماعی است،که فی نفسه درد آور وضرربار است،بنابراین پیامد فتنه انگیزی،ازدست رفتن ایمان وسعادت حقیقی عده ای از مردم وفاصله گرفتن آنها از جاده حق است.فتنه گران وفتنه زدگان نه تنها خود تاابددر آتش اختلاف وتفرقه می سوزند،که احتمالا نسل های آینده خودرانیز منحرف می کنندوثمره فتنه نیز چیزی جز ضعف اجتماع مسلمانان وایجاد تفرقه واختلاف در صفوف آنها ودر نتیجه ذلت وخواری حکومت وجامعه اسلامی در برابر دشمنان دین نخواهد بود.

اسباب فتنه،غالبا مادی است،پس در هرزمانی می تواند،وجود داشته باشد.مهمترین انگیزه مخالفان،دنیاطلبی وریاست خواهی وکینه های پنهان ،جهل وعدالت گریزی می باشد،که شناخت این عوامل می تواند،شیوه مبارزه بافتنه گری راسهل نمودونیز پیشاپیش ،خود رابرای رویارویی بافتنه مهیا ساخت ودر این جهت بابهره گیری از تجربیات گذشتگان وگفتار ورفتار امامان وپیشوایان خود گام هایی برداشت.

بنابراین با بصیرت واراده قاطع وباعنایت الهی وباآگاهی دادن مردم می توان،درمقابل فتنه ایستادوآتش فتنه را خاموش کرد،چنانچه شاهد فتنه اخیر پس از انتخابات ریاست جمهوری بودیم،که هدفشان تضعیف جمهوری اسلامی بودودر تلاش بودند، تا دل ها وذهنها را از مسیر ولایت خارج کنند،ولی به لطف خدا درایت وزعامت ورهبری هوشمندانه وولایت الهی رهبر معظم وبیداری مردم با صفوف واحدشان فتنه گران راازرسیدن به مطامع واهداف خویش باز داشت.

آنچه در پایان نامه آمده ،بخشی از مباحث پیرامون فتنه بود.امید که خداوند همه مارادرفضای تاریک فتنه از فرو افتادن در گرداب فتنه محفوظ بداردواما آنچه که در آن تردید نیست، آن است ،که( حجت مدارانه) عمل کردن ،اساسی ترین راه برای نجات از فتنه است ودرعصر غیبت حضرت ولی عصر (عج ) حجت شرعی مابوﮂﮋه درعرصه های سیاسی مواضع مقام معظم رهبری آیت الله العظمی خامنه ای است.

پایان نامه سطح دو مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

عنوان: آزادی از دیدگاه استاد مطهری
استاد راهنما: فاطمه ابوترابیان
پژوهشگر: زهرا سپهری

چکیده :
این پژوهش با عنوان آزادی از دیدگاه استاد مطهری (ره)در مورد عناوین و موضوعات زیر به بحث می پردازد :
1.فصل اول : کلیات : که در این قسمت از پژوهش به تعریف و تبیین موضوع ، اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهداف و فوائد تحقیق ، پیشینه ی موضوع تحقیق ، سؤالهای تحقیق ، روش تحقیق و واژه های کلیدی تحقیق اشاره شده است ؛ ازجمله ، اینکه آزادی از مقوله هایی است که همواره ذهن آدمیان را جلب و جذب کرده است .
2.فصل دوم : معنا و چیستی شناسی : که این فصل معنی لغوی و اصطلاحی ، مفهوم سازی استاد از آزادی و بررسی تاریخی آزادی را در بر می گیرد؛ ازجمله اینکه آزادی به معنای حریت ، آزادگی و رهایی است و در اصطلاح آزادی از لوازم حیات و تکامل است و نبودن مانع می باشد .
3.فصل سوم : گونه و گستره شناسی : که مواردی ازقبیل اقسام آزادی، مبانی آزادی ، مناسبت انواع آزادی، فلسفه و راه های وصول آزادی ، رابطه ی آزادی معنوی و اجتماعی ، قلمرو آزادی ( عمق و گستره ی آزادی ) را شامل می شود ازجمله اینکه آزادی هایی از قبیل تکوینی و تشریعی ، منفی و مثبت و … وجود دارد و اهمیت هر یک توضیح داده شده است. و اینکه آزادی معنوی و اجتماعی مکمل هم اند و از هم جدایی ناپذیرند و به عبارتی عمق و گستره ی آزادی را توضیح داده است و به قسمت مهم پژوهش از انواع آزادی که آزادی معنوی می باشد پرداخته است و راه های چگونگی رسیدن به این آزادی را تبیین نموده است.
4.فصل چهارم : دیده و چرایی شناسی : که به مباحثی از قبیل ارزش آزادی ( ذاتی - اصالی ، تبعی و ابزاری ) ، رابطه ی آزادی و عقل ، رابطه ی آزادی و فطرت ، آزادی مشروط و نامشروط ، حد و مرز آزادی در اسلام ، بررسی تطبیقی آزادی و آزادگی از دیدگاه مکاتب ، موضع دین در قبال آزادی ، ماهیت انقلاب اسلامی پرداخته است. از جمله اینکه نظر استاد و نقد ایشان را یادآور شده است؛ به عبارتی ، آزادی ابزار و وسیله است و آزادی مقوله ای است که با عقل و فطرت رابطه دارد و آزادی مشروط است تا جایی که لطمه به افراد دیگر نزند و مباحث دیگر .
5.فصل پنجم : شبهه شناسی : که این فصل ، فصل پایانی پژوهش است که شامل مواردی از قبیل عوامل سلب آزادی، آزادی حق است یا تکلیف ، رابطه ی آزادی و دین ، آیا آزادی معیار انسانیت است؟ اصل آزادی و حجاب ، آیا قضا و قدر الهی عاملی برای آزادی است یا محدودیت است ؟ آزادی و تساوی ادیان . رابطه ی آزادی اخلاقی با تعلیم و تربیت از دیدگاه دانشمندان غربی و آزادی - اصالت جامعه ، می شود. در واقع در این فصل به شبهات پاسخ داده شده است. از قبیل اینکه عده ای قائل به تکلیف بودن آزادی بودند ولی استاد این شبهه را برطرف کرده اند و اشاره کرده اند که آزادی حق است و موارد دیگر.
6.قسمت پایانی ، نتیجه گیری پژوهش می باشد که نتیجه ی پایانی را بیان نموده است .

نتیجه گیری :
چنان که گذشت آزادی از مقوله هایی است که ذهن و ضمیر آدمیان را به خود جلب کرده است و این واژه همان رهایی انسان است و آزادگی او را شامل می شود و در واقع نبودن مانع در رسیدن انسان به کمال و سعادت است. در واقع معنای صحیح آزادی از دیدگاه استاد هم این است که نباید مانع بروز استعدادهای بشری شد. و آزادی را همان حیثیت ذاتی انسان می دانند.
این واژه ، اقسامی دارد از قبیل آزادی تکوینی و تشریعی ، منفی و مثبت ، تفکر و عقیده ، که آزادی تفکر از انواع آزادی اجتماعی است و باید به آن ارزش داد و به عبارتی باید موانع آزادی تفکر از قبیل غرور، تیرگی عقل، ظن و گمان، هواپرستی و … را برداشت و در رابطه ی آزادی تفکر و عقیده باید گفت که عقاید انسان باید از روی تفکر باشند، آزادی اخلاقی- حقوقی، آزادی مطبوعات، آزادی عمل و آزادی اجتماعی و معنوی که این دو مکمل هم اند و آزادی معنوی بخش مهم آزادی است، در آزادی اجتماعی، انسان از همه ی موانع بیرونی آزاد است ولی در آزادی معنوی انسان از خودش آزاد است .
از دیدگاه استاد مطهری(ره) آزادی معنوی عواملی از قبیل معرفت، زهد، تقوا، عبودیت و توبه و … دارد که انسان با طی این مراحل به اوج معنویت می رسد. هم چنین معتقدند در کنار همه ی این موارد انسان ازنظر وجدان آزاد است که این وجدان او باید در مقابل عمل زشت عکس العمل نشان دهد .
گذشته از این مسائل انواع آزادی با هم رابطه دارند و آن این که آزادی اندیشه و تفکر زیربنای آزادی عقیده و این دو از انواع آزادی اجتماعی و زیربنای آزادی های دیگر ( اجتماعی و سیاسی و … ) هستند و در واقع فرمول کلی:آزادگی- آزادی اجتماعی، آزادی تفکر- آزادی های دیگر اجتماعی- سیاسی- اقتصادی- بیان-قلم و مطبوعات و … می باشد. و آزادی اجتماعی مرهون آزادی معنوی است.
در فلسفه ی آزادی باید گفت همان اسراری که در خلافت، کرامت و فرشته خوئی انسان نهفته است در موهبت آزادی هم نهفته است.
از دیدگاه استاد آزادی دو مبنا دارد طبیعت، فطرت که فطرت انسان باید آزاد باشد و این که این آزادی میدان و گستره ای دارد. درواقع آزادی اش نسبی است و عواملی ازقبیل وراثت، محیط اجتماعی، محیط طبیعی، تاریخ و عوامل زمانی و … آزادی او را محدود می کند .
از دیدگاه استاد آزادی ارزش تبعی دارد؛ یعنی، وسیله ی کمال است نه هدف درواقع چون آزادی بر معیار و مدار عقلانیت در حوزه ی نظری و عملی قابل تفسیر است پس از این جهت، ارزش آزادی، تبعی و ابزاری است.
و در مورد رابطه ی آزادی و عقل استاد معتقد است که چون اراده در انسان بر نیروی عقل و عقل عملی استوار است امیال و شوق انسان بر محور اراده ی عقلانی تفسیرپذیر بوده و از حیوانیت رها شده، تبعیت نمی کند و آزادی بر معیار و مدار عقلانیت تفسیر می شود .
این که انسان درست است آزاد است ولی آزادی او حق است و مشروط است؛ یعنی ، باید در مسیر انسانیت باشد نه برضد انسانیت و او را به کمال برساند و اسلام طبق این گفتار از آزادی مباحثی در قرآن و روایات آورده است ولی مکاتب غربی دیگر از آزادی طبق میل و هوس خود تفسیر نموده اند .
استاد معتقدند که دین و آزادی با هم رابطه دارند با این عناوین :
1. به طور قطع، تأمین آزادی اجتماعی جزء مقاصد انبیاست.
2. آزادی اجتماعی بدون آزادی معنوی میسر نیست.
3. آزادی معنوی را جزء از طریق دین نمی توان جبران کرد.
و در پایان این که اسلام همان تسلیم و دین اسلام ، دین تسلیم است که در هر زمان شکلی داشته است و در این زمان شکل دین گران مایه ای است که به دست حضرت خاتم الانبیاء ظهور یافته است و کلیه ی اسلام بر آن منطبق می گردد در واقع این مطلب پاسخ به شبهه ای است که می گویند همه ی ادیان یکسانند آن هم در همه وقت که این را در بحث آزادی و تساوی ادیان می گویند.

پایان نامه سطح دو مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
عنوان: نقش فرهنگی وقف در جامعه
استاد راهنما: معصومه زینعلی
پژوهشگر: فاطمه مسچی
چكيده
اين پايان نامه به منظور شناسايي وقف و بعد فرهنگي آن و با هدف ضرورت اشاعه فرهنگ وقف در جامعه امروز ايران به رشته تحرير درآمده است. در اين مجموعه دو روش پژوهشي شامل روش كتابخانه اي و روش ميداني مورد استفاده قرار گرفته است.
قسمت اول بحث كه به روش كتابخانه اي تنظيم گرديده در سه فصل به بررسي مسائل مربوط به وقف، از قبیل تاريخچه ٬ نقش ها ٬ اهميت وقف و اهداف واقفان و مصارف و كاركردهاي پنجگانه وقف پرداخته ايم، آنگاه به جهت انتخاب عنوان پايان نامه كه بعد فرهنگي وقف مدنظر بوده در فصل جداگانه ضمن بررسي ساختار فرهنگي وقف به نقش آن در توسعه فرهنگي جامعه و مصارف و كاركردهاي آن در سه زمينه علمي ، اخلاقي و عبادي پرداخته و جلوه هايي از نوگرايي در مصارف موقوفات  فرهنگي را مورد بحث قرار داديم.
قسمت دوم پژوهش كه در فصل چهارم گنجانده شده و به روش مشاهده و مصاحبه صورت گرفته ، به بررسي اسناد وقفي در بعد فرهنگي موقوفات در شهر زنجان پرداخته است در اين فصل آمار و اطلاعات موجود به صورت جدول و نمودار تنظيم و ارائه شده و نيز معرفي شش مورد از اسناد وقفي فرهنگي به صورت اجمال مورد بررسی قرار گرفته است. نتيجه اي که به دست آمد بیانگراين بود كه قريب به سه چهارم (74 درصد) نيات واقفان كليه موقوفات در استان زنجان با هدف فرهنگي صورت گرفته است. همچنين از بين ابعاد فرهنگي وقف در زنجان بيش از نيمي(52 درصد) از نيات واقفان در زمينه تعزيه داري جهت اشاعه فرهنگ ديني و بقيه به ترتيب  در زمينه  تأسيس  و  اداره  مساجد، گذران  طلاب علوم  ديني، تأسيس  مدارس  و در نهايت  ختم قرآن و تأسيس كتابخانه ها می باشد.
نتیجه گیری
امروزه یکی از اهرم های مهم توسعه فرهنگی توجه به سنت ها و آداب و رسوم و عادات مردم است که یکی از آنها فرهنگ وقف می باشد . توجه به فرهنگ وقف و احیای آن یعنی توجه به اهم ابعاد توسعه فرهنگی جامعه.
اگر.بخواهیم.شناخت.مختصری.از.وقف.داشته.باشیم.می.توان.در.یک.عبارت.چنین.اشاره.کرد.:نیتی است مذهبی و عقیدتی که منافع آن به کارهای خیر و عمومی می رسد و اصل مال ثابت و لا یتغیر می ماند .
تا آن جایی که از تاریخچه وقف در دسترس است تاریخی به درازای تمدن انسان داردحتی در ادیان یهود و مسیح به صورت وقف سنتی در اداره موبدان و صومعه ها و آتشکده ها نیز مشاهده شده است ولی در اسلام به گونه ای اساسی و ریشه ای تمام نیازهای جامعه را بررسی کرده و راه حل هایی را ارائه.. داده.. که ..ضامن. .و.در..بردارنده..گسترش..عدالت..و..مساوات..است..و..اما.در.ایران..شاهد.قوت.ها.و ضعفهایی در اداره موقوفات در دوره های مختلف تاریخی بوده ایم طوری که در دوران اشغالگر مغول ها بسیاری از زمین های موقوفی تخریب و در دوران صفوی نظارت عالیه بر موقوفات انجام شده و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تحولات مختلفی در قوانین وقف به وقوع پیوست.
از بررسیهای به عمل آمده در بخشهای قبل به این نتیجه رسیدیم که معمولا ً انفاق افراد نیکوکار در جامعه ما در درجه اول برای اموری است که مستقیماً به مسایل دینی بر می گردد مانند: ساختن مسجد و حسینیه،حج ، عمره ، زیارت ، تلاوت قرآن و … .
در درجه دوم ، انفاق در راستا ی امورانسانی انجام می گیرد ، مثل : کمک به فقیران ، حمایت ازیتیمان و درمان بیماران و… .
در درجه سوم ، نوبت به کارهای فرهنگی و علمی می رسد ، مثل : ساختن مدرسه ، دانشگاه ، مراکزعلمی، ایجاد کتابخانه ، انتشار مجله و کتاب و… .
شایان ذکر است که جوامع اسلامی در حال پیشرفت اند و به سرعت در حال ارتقاء فرهنگ و اقتصاد خود می باشند ، در اسلام نیز مقولات مختلف در مدرن کردن و به روز شدن جامعه مؤثر است از آن جمله وقف می باشد. واقفان نو اندیش امروز مواردی از جمله تعمیم زبان ملی و تکمیل وحدت ملی ، کمک به نمایشنامه نویسی ، فیلم و تئاتر دینی ، کمک به مؤلفان و مترجمان و … اهتمام می ورزند.
بدون تردید اگر به مقوله وقف به طور همه جانبه نگریسته شود و اهمیت این سنت نبوی در تزکیه نفوس ، کاهش فاصله طبقاتی، گسترش دانش ، ماندگاری هنر و تقویت بنیان های عقیدتی و فکری و دیگر آثار حیات بخش آن تبیین و تدوین گردد سهم عمده ای در تحول ساختار فرهنگی جامعه ایفا خواهد کرد و شکوه تمدن دیرینه اسلامی را در پیوند با غرور ملی و انگیزش های فطری به نمایش خواهد گذاشت.
پس باید همت ها را برانگیخت و کمک ها و بخشش ها به سمت امور فرهنگی سوق داد. از نظر اسلام ، علم و دانش یک موضوع حاشیه ای نیست ، بلکه از ارکان دین است و اهمیت انفاق برای نشر معارف و علوم نزد خداوند از ساختن مسجد و امور عبادی کمتر نیست و در واقع در سایه علم و آگاهی و شناخت است که دین و دیانت حفظ می شود بالا بردن سطح دانش در جامعه ، بهترین راه مبارزه با فقر و نیاز های اقتصادی است . برای ایجاد پشتوانه دائمی رشد فرهنگی و ایفای نقش شایسته درخدمت دانش، ناچاریم وقف به منظور توسعه فرهنگی را ترویج کنیم.